Alalia, co to jest, jak pracować z dzieckiem z alalią?

Alalia (w różnych klasyfikacjach nazywana również afazją rozwojową, rozwojową dysfazją) jest zaburzeniem, w którym, z powodu niedorozwoju struktur mózgowych, dochodzi do opóźnienia rozwoju mowy. Niedorozwój ten pojawił się jeszcze przed nabywaniem mowy - w brzuchu mamy, podczas porodu, czy krótko po nim. W porównaniu do dyslalii, czyli zaburzenia w rozwoju mowy, w alalii nie dochodzi do rozwoju mowy w ogóle, przynajmniej przez pierwsze kilka lat życia dziecka.

fot. Unsplash.com

Spis treści:

1. Najczęstsze przyczyny alalii
2. Rodzaje alalii
3. Jak pracować z dziećmi z alalią

W alalii rozwój umysłowy jest dostateczny co znaczy, że nie występuje upośledzenie umysłowe. Rozwój narządu mowy również jest normalny. Są problemy z myśleniem przyczynowo- skutkowym oraz pamięciowym i pamięcią słuchową. U dzieci z alalią mogą występować zaburzenia słuchu fonematycznego. Alalia częściej występuje u dzieci lewo- bądź oburęcznych i w rodzinach, w których były osoby z dyslalią czy innymi zaburzeniami mowy.

W momencie kiedy dziecko z alalią zaczyna mówić, występują liczne neologizmy, potem agramatyzmy. Rozwinięcie prawidłowej mowy jest bardzo trudne, u niektórych dzieci nigdy do tego nie dochodzi.

Najczęstsze przyczyny alalii:

• silny stres przeżywany przez mamę (zwłaszcza w I trymestrze ciąży)
• niedotlenienie podczas porodu
• urazy czaszki około i poporodowe
• zapalenie mózgu lub opon mózgowych

Co ważne, zanim postawimy diagnozę, musimy wykonać badania słuchu, całościowe badania rozwojowe, sprawdzić czy nie mamy do czynienia z upośledzeniem umysłowym, autyzmem czy mutyzmem wybiórczym.

Rodzaje alalii

Alalia dzieli się na ekspresywną i percepcyjną:

Ekspresywna:

• Pomimo rozumienia zdań, które wypowiadają do niego dorośli, dziecko nie potrafi się skomunikować
• Do braku wypowiadania się dochodzi ogólna niesprawność bądź mniejsza sprawność fizyczna. Chodzi tu o motorykę małą, dużą, o równowagę czy radzenie sobie na placu zabaw lub wychowaniu fizycznym
• Dzieci mogą posługiwać się gestami aby przekazać to, czego nie mogą powiedzieć

Percepcyjna:

• Dziecko nie rozumie mowy
• Nie reaguje na imię i zadawane pytania
• To, co ewentualnie powie, to zasłyszane gdzieś słowa, których nie rozumie, ale echolalicznie je powtarza

Ważne, aby, jeśli już stwierdzono u naszego dziecka alalię, nie traktować malucha pogardliwie. Dzieci alaliczne są świadome, że mają problem, a traktowanie ich gorzej niż zdrowego dziecka powoduje, że alaliczny maluch zamyka się w sobie i wypracowanie z nim czegokolwiek jest jeszcze trudniejsze. Pamiętajmy o tym, że dziecko nie mówi nie dlatego, że chce nam zrobić na złość lub nie chce mówić, ale dlatego, że nie potrafi. Alalia jest zaburzeniem bardzo zależnym od jednostki- niektóre dzieci są niesprawne ruchowo a są takie, które zachowują się nadpobudliwie gdyż w ten sposób chcą przekazać myśli i wyrazić się.

Jak pracować z dziećmi z alalią?

Alalia jest niedorozwojem mowy, który spowodowany jest zaburzeniami w rozwoju mózgu. Dochodzi do nich kiedy w pierwszym trymestrze ciąży mama przeżywa bardzo stresujące momenty lub krwawienia, kiedy podczas porodu dochodzi do niedotlenienia lub dziecko przeżywa uraz w niedługim czasie po porodzie, jeszcze przed momentem kształtowania się mowy. Dzieci z alalią mogą nigdy nie rozwinąć w pełni prawidłowej mowy.

W terapii dzieci z alalią ważne jest aby nie liczyć tylko na logopedę i innych specjalistów. Jest to tak silnie zaburzająca komunikację wada, że z dzieckiem trzeba ćwiczyć każdego dnia. To, co musimy usprawniać, ćwiczyć i poprawiać to:

1. Słuch fonematyczny
2. Lewa półkula mózgu (myślenie, pamięć, wnioskowanie, logika)
3. Funkcje wzrokowe
4. Dominacja jednej z rąk
5. Zmysły (generalnie)
6. Pamięć
7. Zachowania społeczne, kontakt
8. Potrzeba wypowiadania się
9. Motorykę

Czytaj więcej na temat:

Integracja sensoryczna - jak wspierać jej rozwój u dziecka

Kiedy smartfon i tablet dla dziecka - wpływ nowych technologii na rozwój dzieci

Pomocne w terapii afazji rozwojowej (alalii):

1. Układanki lewopółkulowe: wspierają one myślenie, pamięć, wyciąganie wniosków, analizę wzrokową, naśladownictwo. Można za ich pomocą tworzyć ciągi, wzory, sekwencje.
2. Historyjki obrazkowe: pomogą dziecku rozumieć ciągi przyczynowo- skutkowe. Poza tym takie obrazki to świetny materiał do prób wypowiadania się.
3. Wszelkie obrazki i zabawki: owoce, warzywa, ubrania, domki z wyposażeniem, pogoda. To, co otacza dziecko i jest ono w stanie odnieść się do czegoś co zauważa na co dzień. Dodatkowo możemy ćwiczyć segregowanie (pod względem kategorii, koloru, wielkości), odrzucanie tego, co nie pasuje.
4. Obrazki przedstawiające przedmiot coraz mniejszy lub coraz większy.
5. Obrazki ze zwierzętami i przedmiotami wydającymi różne dźwięki (pralka, karetka pogotowia, dzwonek do drzwi). Ponownie mamy tu odniesienie do czegoś co dziecko zna. Dodatkowo można pracować na onomatopejach.
6. Klocki. Potrzebne będą takie o różnych wielkościach i kolorach. Można tworzyć z nich sekwencje, odwzorowywać to, co stworzy rodzic, budować, wykluczać ze zbioru, szukać tego co nie pasuje.
7. Masa solna, ciecz newtonowska, ciastolina, piasek kinetyczny, masa mydlana, piankolina, ryż, kasze, groch, fasola, guziki, ugotowany makaron: wszystko to, czego można dotknąć, gnieść, złapać ćwicząc przy tym motorykę.
8. Dziurkacze, spinacze, zszywacze, wycinanki, kolorowanki w różnych formatach, nożyczki zwykłe i wycinające przeróżne wzory oraz duży wybór kredek: jest część dzieci, które nie będą chciały kolorować lub wykonywać prace ręczne dlatego należy szukać jak największej ilości możliwości, próbować co zainteresuje dziecko. Należy również pilnować aby przy wykonywaniu prac plastycznych dziecko pracowało jedną ręką tak, aby miało ustaloną lateralizację.
9. Misie, pacynki, lalki: wszystko po to aby móc tworzyć scenki sytuacyjne. Należy działać tak, aby dziecko poczuło potrzebę wypowiadania się.
10. Wszelkie zabawki, gry edukacyjne, wszystko to, co możemy wykorzystać do prostej zabawy: aby dziecko nauczyć bawienia się oraz żeby mogło rozwijać się tak jak maluchy w tym samym wieku.

Terapia alalii trwa latami i należy, w ramach możliwości, zmieniać zabawki i gry tak, aby dziecko było nimi zainteresowane. O wiele pomysłów można także pytać logopedów prowadzących terapię. Każdy używa swojej metody i zna on ją na tyle dobrze, że jest w stanie doradzić rodzicowi. Warto również pamiętać, że na materiały nie trzeba wydawać dużych kwot. Ogromna część zabaw jest możliwa do wykonania samodzielnie w domu, przy pomocy kolorowego papieru i nożyczek.

Bibliografia:

"Logopedia", Styczek I., Wyd. Naukowe PWN, 1981

"Neurologia dziecięca", Czochańska J.,Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1985

Czytaj również:

3-latek nie mówi, czy to jeszcze norma?

Kiedy dziecko powinno zacząć mówić "r"?