Pielęgnacja pępka noworodka

Pępowina w okresie ciąży łączy dziecko z łożyskiem. Zapewnia dopływ tlenu i substancji odżywczych oraz usuwanie produktów przemiany materii. A co to jest pępek? To blizna, która powstaje w wyniku odcięcia pępowiny. Noworodek rodzi się z pępowiną, którą zaciska się około 1-3 minut po urodzeniu. Przez ten czas trwa jeszcze przepływ krwi z łożyska do noworodka – są tam dwie tętnice i jedna żyła – z tych naczyń pobiera się krew do badania, zwłaszcza jeśli dziecko nie otrzymało pełnej punktacji w skali Apgar. Co ciekawe, w tym czasie dopłynie około 80 ml krwi, która zawiera około 50 mg żelaza.  

Nie taki pępek straszny, jak go malują

Dla wielu młodych rodziców widok zasychającego kikuta pępowinowego może wydawać się nieco straszny, a jego codzienna higiena może stanowić nie lada wyzwanie. Faktycznie, nie jest to zbyt atrakcyjny widok. Ale bez obaw. Przy odpowiedniej pielęgnacji (jest ona naprawdę prosta) kikut odpadnie w ciągu 2 tygodni od narodzin dziecka, powstała ranka szybko się zagoi, a w jej miejsce powstanie piękny pępek. Świeżo upieczeni rodzice nie powinni się też martwić o zmianę wyglądu kikuta w pierwszych godzinach po urodzeniu maleństwa. Kikut najpierw ma kolor biało – niebieski i jest wilgotny, ale w ciągu doby wysusza się i zmienia kolor na żółtobrązowy, a następnie czarno brązowy.

Pielęgnacja pępka u noworodka

Pielęgnację pępka zaczyna się już na oddziale noworodkowym. Przy jego opuszczeniu maluszkowi z reguły usuwa się klem (który jest zakładany najczęściej około 2 cm od powierzchni brzucha. Jeśli noworodek jest zdrowy i przebywa z mamą na oddziale, podstawową pielęgnacją kikuta jest mycie wodą, specjalne środki przeciwbakteryjne nie są konieczne. Podczas częstych kontaktów skóra do skóry, mama przekazuje dziecku niechorobotwórczą florę bakteryjną, która chroni je przed zakażeniem. Natomiast, kiedy maluszek z różnych względów jest oddzielony od mamy, ryzyko zakażenia bakteryjnego jest większe i zaleca się przemywanie roztworem chlorheksydyny lub oktanidyny. 

Przemywanie spirytusem nie ma uzasadniania medycznego, bywa wręcz szkodliwe! Podobnie jak nie powinno się stosować preparatów jodowych i roztworu gencjany, które również są w powszechnym użyciu. 

Zawsze przed pielęgnacją pępka należy dokładanie umyć ręce. W przypadku zabrudzenia kikuta moczem lub kałem, przemywamy go wodą z mydłem. Należy zwracać szczególną uwagę, aby kikut zawsze pozostawał czysty i suchy. Co ważne, podczas kąpieli nie unikniemy zamoczenia wodą okolicy pępka jednak nie musimy się tego bać. Krótkotrwały kontakt z wodą nie będzie miał negatywnych konsekwencji. Pępek należy przykrywać luźno czystym ubraniem, a pieluszkę zawijać pod nim. W miarę możliwości warto zapewnić dostęp świeżego powietrza, dlatego przy przebieraniu dziecka pozostaw go chociaż przez chwilę odsłoniętym. Nie powinno się zaklejać kikuta plastrem lub szczelnym opatrunkiem. 

Kiedy pępek nie odpada...

Kikut pępowiny odpada najczęściej pomiędzy 7 a 10 dniem życia dziecka, choć niektórzy za górną granicę uważają aż 29 dni. Poród przez cięcie cesarskie, zakażenie, poród przedwczesny, mała masa urodzeniowa dziecka, stosowanie spirytusu, zaburzenia funkcji białych krwinek mogą opóźnić odpadanie. Bardzo rzadko przyczyną opóźnionego odpadania kikuta jest przetrwały moczownik, który wymaga leczenia chirurgicznego. Jeśli chcemy przyspieszyć odpadnięcie kikuta możemy zastosować puder z tlenkiem cynku. Po odpadnięciu kikuta, pępek należy obserwować pod kątem nadmiernego rozrostu tkanki ziarninowej. W tym celu pomocne może się okazać nakładanie kryształków soli kuchennej na kilka minut.

Działaj, gdy pojawią się niepokojące objawy! 

Niestety czasami dochodzi do zapalenia pępka. Najczęściej pojawia się: 

• obrzęk i zaczerwienienie u nasady pępka,
• nieprzyjemny zapach,
• ropna wydzielina,
• krwawienie.

Powyższe symptomy występują z różnym nasileniem. Niewielkie zakażenie można leczyć miejscowo antybiotykami, natomiast cięższe wymaga przyjęcia do szpitala i leczenia dożylnego szeroko widmowymi antybiotykami z uwagi na duże prawdopodobieństwo rozwoju uogólnionego zakażenia w tym sepsy. Należy wówczas pobrać wymaz pępka, celem ustalenia etiologii zakażenia. Jeśli po 15 dniach kikut jeszcze nie odpadł trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Szczególnie gdy pojawi się ropa, silne krwawienie, wyraźne zaczerwienienie i obrzęk wokoło pępka, wyciekanie  z niego płyny czy nieprzyjemny zapach. Lekarz po zbadaniu dziecka być może skieruje je na dalsze leczenie szpitalne. Niewłaściwa pielęgnacja kikuta, jak i lekceważenie objawów zakażenia może być przyczyną ciężkich powikłań. 
 

Zdjęcie: Fotolia by © Iosif Szasz-Fabian All rights reserved

Autor