Jak rozpoznać wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka?

Napięcie mięśniowe jest jednym z podstawowych elementów ocenianych podczas każdej wizyty u pediatry. Jeśli jest prawidłowe, gwarantuje nam właściwy fizjologiczny rozwój ruchowy dziecka. Niepokojące dla rodziców powinno być zarówno wzmożone, jak i obniżone napięcie mięśniowe. Choć nie zawsze jesteśmy w stanie ustalić przyczyn nieprawidłowości, ważna będzie szybka diagnoza i rozpoczęcie właściwej terapii. Dziś porozmawiamy o tym, czym jest wzmożone napięcie mięśniowe.

Kto może prawidłowo zdiagnozować wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka?

Tak naprawdę, do właściwej oceny prawidłowości napięcia mięśniowego najbardziej potrzebne jest doświadczenie kliniczne, w drugiej kolejności konieczna będzie znajomość motoryki niemowląt i dzieci. Słowem będzie nam niezbędny dobry, doświadczony specjalista. Rodzice sami nie są w stanie zdiagnozować problemu, mogą zaobserwować pewne objawy, natomiast do diagnozy jeszcze daleko. Warto zaznaczyć, że rozkład napięcia mięśniowego w pierwszym roku życia ulega zmianie. Właśnie dlatego będzie nam potrzebny dobry lekarz.

Do oceny rozkładu napięcia mięśniowego, wykorzystuje się 2 najbardziej popularne skale: test TIMP (Test of Infant Motor Performance) oraz skalę AIMS (Alberta Infant Motor Scale). TIMP jest przeznaczony do oceny niemowląt od 34. tygodnia życia płodowego (wcześniaki) do 4. miesiąca życia wieku skorygowanego. Test TIMP składa się z: 13 prób polegających tylko na obserwacji oraz 29 prób wywoływanych. Badania wykorzystujące test TIMP, wskazują na jego dużą wartość prognostyczną odnośnie rozwoju ruchowego (motoryki dużej) w 12. miesiącu życia. Przeprowadzenie tego testu z uwagi na znaczną ilość prób nie jest możliwe przez rodziców.

Na podstawie testu AIMS ocenia się dzieci do 18. miesiąca życia. Ten test, podobnie jak test TIMP, powinien przeprowadzić doświadczony lekarz.

Napięcie mięśniowe jest zmienne

W pierwszym miesiącu życia można zaobserwować zmniejszone napięcie w osi głowa–tułów (przecież główkę niemowlęcia musimy podtrzymywać, gdyż dziecko nie jest w stanie przytrzymać jej samodzielnie wykorzystując do tego mięśnie szyi), i zwiększone napięcie w kończynach górnych i dolnych. Niemowlę ma trudności z zachowaniem stabilnej pozycji na podłożu zarówno na plecach, jak i na brzuchu. Z czasem dziecko się zmienia: uzyskuje zdolność do wykonywania niezależnych ruchów głową (przeciw grawitacji), następuje zmniejszenie napięcia w kończynach oraz pojawia się możliwość selektywnych (wybiórczych) ruchów.

Jak ocenić napięcie mięśniowe, co powinno nas zaniepokoić?

Tak naprawdę, pierwszy test, który pozwala ocenić napięcie mięśniowe u noworodków jest przeprowadzany u każdego dziecka jeszcze w szpitalu. Ma on miejsce zaraz po porodzie. To dobrze wszystkim znana ocena punktowa czyli skala Apgar. W teście tym lekarz oceniający za napięcie mięśniowe może przyznać od 0 do 2 punktów. 0 punktów przyznawane jest za brak napięcia i wiotkość ogólną, 1 punkt za napięcie obniżone i zgięte kończyny, a 2 pkt za napięcie prawidłowe.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że do wzmożonego lub obniżonego napięcia mięśniowego predysponują również: wcześniactwo, niedotlenienie okołoporodowe, a także przedłużająca się żółtaczka. Jeśli nasze dziecko należy do grup ryzyka, warto ten temat omówić ze swoim lekarzem pediatrą i bacznej przyjrzeć się rozwoju motorycznemu dziecka.

No tak, ale wracamy z dzieckiem do domu. Na jakie objawy powinniśmy zwracać uwagę, co w napięciu mięśniowym niemowlaka może i powinno zaniepokoić rodziców?

• Najbardziej charakterystycznym objawem jest widoczna sztywność rąk i nóg u niemowlęcia.
• Ciało jest zazwyczaj stale naprężone lub jedna jego połowa (prawa lub lewa) jest bardziej napięta.
• Zamiast leżeć swobodnie, dziecko ciągle odchyla się w jedna stronę. Gdy leży na plecach lub na boku, odgina główkę do tyłu, położone na brzuszku wygina się tak mocno, że powoduje to niekiedy przekręcanie się dziecka na plecy.
• Niesymetryczne odruchy głowy oraz układanie ciała.
• Często zdarza się także silne zaciskanie piąstek przez dziecko (dziecko nie chce ich ponownie otworzyć), jak też krzyżowanie nóg. Zaciskanie piąstek z reguły nie ustępuje także po ciepłej kąpieli. Z kolei krzyżowanie nóg może utrudniać dzieciom dokonywanie samodzielnych prób stania.

Dzieci ze wzmożonym napięciem mięśniowym często podczas leżenia odginają się w bok w kształt litery „C”, tworząc charakterystyczny dla wzmożonego napięcia łuk.

Faktem jest, że przebieranie dziecka ze wzmożonym napięciem mięśniowym, jakiekolwiek czynności wykonywane przy nim, karmienie czy nawet noszenie na rękach może być dla rodziców bardzo trudne, a w skrajnych przypadkach staje się wręcz koszmarem.

Zauważyłam objawy i co dalej?

Jeśli rodzice zauważają niepokojące objawy, warto udać się z dzieckiem do lekarza pediatry, który je zbada i w razie potrzeby skieruje do neurologa dziecięcego. Gdyby zostało stwierdzone wzmożone napięcie mięśniowe, dziecko najprawdopodobniej zostanie skierowane na rehabilitację. Najczęściej stosowane są dwie metody: Vojty i NDT – Bobath. Ćwiczenia korygujące wykonywane są przez rehabilitanta przy pełnej współpracy rodziców/opiekunów.

Wzmożone napięcie mięśniowe nie zawsze musi oznaczać groźną chorobę. Dzięki szybkiemu rozpoznaniu i prowadzeniu odpowiedniego leczenia oraz rehabilitacji w przyszłości może nie być po nim śladu.

Przeczytaj również:

Obniżone napięcie mięśniowe u dzieci >>>

Zdjęcie: Pixabay.com CC0

Autor