Krótkie wędzidełko podjęzykowe

Skrócone wędzidełko podjęzykowe (ankyloglosia) należy do najczęstszych wad anatomicznych jamy ustnej. Dotyka nawet 1 na 10 noworodków. Prawidłowo zbudowane wędzidełko umożliwia między innymi swobodny ruch języka po jamie ustnej, właściwe połykanie i wymawianie głosek. Jeśli jest zbyt krótkie, zaczynają się problemy. Mimo iż brzmi to dość groźnie, w porę wychwycone przykrótkie wędzidełko podjęzykowe daje się całkowicie wyleczyć. Jakie mamy możliwości w tym zakresie?

Co to w ogóle jest wędzidełko podjęzykowe?

Wędzidełko podjęzykowe to miękki, włóknisty twór, który łączy dolną powierzchnię języka z dnem jamy ustnej. Widzimy je gdy podniesiemy język do góry. Prawidłowo rozwinięte wędzidełko pozwala na dotarcie językiem we wszystkie zakątki jamy ustnej. Problem zaczyna się wtedy, gdy wędzidełko jest skrócone. Taka budowa ogranicza ruch języka lub w niektórych przypadkach całkowicie go unieruchamia.

Jeśli wędzidełko jest skrócone utrudnia dziecku:

• ssanie piersi - Wada wędzidełka podjęzykowego utrudnia dzieciom jedzenie. Podczas ssania piersi język malucha aktywnie pracuje. Jego przednia część wytacza pokarm z brodawki i ruchem podającym przesuwa pokarm do połknięcia. Szkrab, który nie może unieść języka męczy się przy karmieniu, płacze i przerywa jedzenie. Odruch ssania u niemowlęcia z przyrośniętym wędzidełkiem wymaga znacznie większego wysiłku, a najbardziej pracującą częścią jest u dziecka środek, a nie czubek języka.
• oczyszczenie buzi – Mając wędzidełko odpowiednio rozciągnięte, jesteśmy w stanie oczyszczać jamę ustną. U dziecka, które nie ma takiej możliwości, może szybciej rozwijać się próchnica gdyż nie może ono językiem usunąć resztek pokarmu z zębów czy przestrzeni między dziąsłami a policzkami.

• żucie pokarmów stałych - Gdy do diety dziecka zostają wprowadzone pokarmy stałe, zbyt krótkie wędzidełko uniemożliwia ich prawidłowy transport. Kęs pokarmu powinien zostać uniesiony czubkiem języka ku górze i za pomocą ruchu falistego podany do połknięcia. Prawidłowy odruch żucia wymaga przesuwania pokarmu językiem między zęby trzonowe. Przy skróconym wędzidełku odruch połykania jest nieprawidłowy, co sprzyja powstawaniu wad zgryzu.

• połykanie śliny - W pozycji spoczynkowej język powinien być uniesiony ku górze. Krótkie wędzidełko uniemożliwia prawidłowe ułożenie języka dlatego często zalega on na dnie jamy ustnej. Takie ułożenie języka uniemożliwia odpływ śliny i sprawia, że zbiera się ona pod językiem lub wycieka na zewnątrz.

• wymawianie głosek - Także sposób artykulacji jest uzależniony od możliwości ruchowych języka. Prawidłowa wymowa wielu polskich głosek wymaga uniesienia czubka języka do górnego wałka dziąsłowego. Skrócone wędzidełko powoduje zatem, że głoski ‘t’, ’d’ oraz ’n’ mają nieprawidłowe brzmienie, nie mogą być wymawiane lub wymawiane są międzyzębowo, a głoska ‘l’ jest zastępowana innymi głoskami: ‘y’, ‘j’ lub ‘ł’.

W chwili pojawienia się w słowniku naszego malucha głosek: ‘sz’, ‘ż’, ‘cz’, ‘dż’ oraz ‘r’ dziecko ze zbyt krótkim wędzidełkiem zazwyczaj zaczyna seplenić. Dzieje się tak ponieważ język nie może unieść się wystarczająco wysoko (unosi się jedynie do wysokości przerwy między zębami). U wielu dzieci kształtuje się też rotacyzm - nieprawidłowe wymawianie głoski ‘r’ ponieważ przytrzymywany język nie jest w stanie wprawić się w drgania. Pozostałe maluchy głoskę tę zaczynają zastępować głoską ‘j’, ‘y’ lub ‘ł’.

Jak sprawdzić czy wędzidełko ma prawidłową długość?

Wstępną "diagnozę" może postawić każdy rodzic. Obserwujmy dziecko, jeśli:

• poproszone o wysunięcie języka ma z tym problem (wysuwanie języka na brodę lub w kierunku nosa jest utrudnione - język ucieka w prawo lub w lewo),
• ruch języka w jamie ustnej jest ograniczony (dziecko ma trudności z uniesieniem języka w kierunku wałka dziąsłowego),
• głoski wymagające uniesienia języka do góry (l, sz, ż, cz, dż oraz r) są źle wymawiane,
• ćwiczenia sprawiają mu ból,
• a dodatkowo kształt wysuniętego języka przypomina serduszko, to mamy powód do niepokoju.

Każ dziecku wystawić język. Jeżeli wędzidełko podjęzykowe jest prawidłowej długości, to wyciągnięty na zewnątrz język ma zaokrąglony koniec. Natomiast jeśli jego czubek jest wcięty do środka, a język przyjmuje kształt zbliżony do kształtu serduszka prawdopodobnie wędzidełko jest skrócone.

Kiedy podciąć a kiedy ćwiczyć?

Decyzję o wykonaniu zabiegu powinien podjąć logopeda w porozumieniu z laryngologiem, chirurgiem lub foniatrą. Nie zawsze podcięcie jest konieczne. W pojedynczych przypadkach (często gdy dziecko nie ma problemu z jedzeniem i ssie prawidłowo) ćwiczenia artykulatorów i masaże okazują się wystarczające. Bezwzględnym wskazaniem do podcięcia wędzidełka jest całkowite przyrośnięcie języka do dna jamy ustnej, są nim również sytuacje, w których krótkie wędzidełko znacznie utrudnia ruchy języka.

Jeśli zdecydujemy się na zabieg pamiętajmy, że następnego dnia po nim musimy zacząć ćwiczyć i wykonywać masaże. Szczegóły poda nam logopeda. Ćwiczenia wykonywane po zabiegu rozciągają dodatkowo wędzidło i zapobiegają zrośnięciu się i powstawaniu blizny.

Jak masować wędzidełko u noworodka?

Jeśli u noworodka zostanie stwierdzone nieznaczne skrócenie wędzidełka, jeszcze przed decyzją o podcięciu wędzidełka, warto spróbować rozciągnąć je stosując odpowiedni masaż. Nie sprawi to jednak, że wędzidełko się rozciągnie, czy magicznie wydłuży. Masażem możemy nieco poprawić ruchomość samego języka, choć prawdopodobnie nie osiągniemy w ten sposób pełnej sprawności. Jak wykonać masaż u noworodka? Nie będzie to łatwe zadanie, ale zdecydowanie warto spróbować.

Postaraj się złapać języczek dziecka. Lepiej chwytać go przez gazę, gdyż nie będzie się tak wyślizgiwał. Następnie delikatnie wywijaj język do góry. Możesz też masować wędzidełko zaczynając od nasady języka, idąc w kierunku jego czubka, jednocześnie podnoś język palcem.

Jeśli szkrab zacznie się irytować, przytrzymaj go zwróconego plecami do siebie. Co prawda będziesz musiała masować malca ‘po omacku’, ale zainteresowany tym co się dzieje dookoła maluszek, powinien niecierpliwić się znacznie mniej.

Ćwiczenia rozciągające dla starszaków

Starszym dzieciom z krótkim wędzidełkiem możesz zaproponować szereg ćwiczeń rozciągających, które przy okazji sprawią mu dużą frajdę. Poniżej kilka propozycji:

• kotek pije mleko – Dziecko wystawia język daleko do przodu, przesuwa do góry i chowa. Powtarzajcie ćwiczenie wielokrotnie, wykonując szybkie i energiczne ruchy.
• kotek wylizuje miseczkę – Gdy kotek wypije mleko musi wylizać miseczkę. Daj zatem dziecku do wylizania talerzyk wysmarowany czymś smakowitym.
• lizanie lodów – Chyba każdy maluszek uwielbia lody.
• oblizywanie warg - Posmaruj dziecku obie wargi czekoladą, miodem lub innym smakołykiem i poproś, aby dokładnie oblizało buzię. Oczywiście może się obyć również bez smakołyku, ale niech maluch ma dodatkową motywację ;)
• dotykanie językiem do nosa i do brody – Zachęć maluszka, aby sięgnął językiem jak najdalej do nosa, a potem do brody. Następnie zaznacz np. szminką miejsce, do którego maluszek sięgnął. Wynik przerysujcie na kartkę, albo zróbcie zdjęcie. Teraz smyk może spróbować pobić swój rekord.

Sposobem na rozciągnięcie wędzidełka u starszaków jest również mechaniczne unoszenie go i przytrzymywanie przez kilka minut dziennie. Można to robić na przykład szpatułką.

Frenotomia czyli podcięcie wędzidełka podjęzykowego

Jeśli chodzi o podcięcie wędzidełka nie ma zgody wśród logopedów. Jedni specjaliści twierdzą, że zanim podejmie się decyzję o zabiegu, warto spróbować zredukować wadę stosując masaż i stosowne ćwiczenia. Drudzy rekomendują jak najszybsze podcięcie wędzidełka, najlepiej jeszcze zanim dziecko zacznie mówić. Ci drudzy zwracają bowiem uwagę, że najtrudniejszym zadaniem jest powtórne nauczenie dziecka poprawnej wymowy, dlatego, aby umożliwić dziecku budowanie odpowiednich wzorców pokarmowych, fizjologicznych i artykulacyjnych zaleca się, aby frenotomia była wykonana w jak najwcześniej.

Należy pamiętać, że choć podcięcie wędzidełka zwiększy ruchomość czubka języka, to nie zapewni od razu prawidłowej jego pracy. Potrzebna jest rehabilitacja.

Jakie macie doświadczenie z wędzidełkiem swoich dzieci, czy wystarczył u Was masaż czy konieczna była frenotomia? Koniecznie zostawcie nam komentarz.

Zdjęcie: Fotolia by Adam Przezak All right reserved