Rodzina zastępcza - jak zostać, ile dostaje na utrzymanie?

Rodzina jest kluczowa w rozwoju każdego dziecka. Główną rolę do odegrania w tej instytucji mają oczywiście rodzice, ale w wyniku różnych okoliczności zdarza się, że rodzice nie wykonują lub nie mogą wykonywać, swojego rodzicielskiego zadania dobrze. Wówczas funkcje rodziny biologicznej przejmuje rodzina zastępcza. Czym jest, jakie są jej rodzaje i kto może wychowywać się w rodzinie zastępczej?

Fot. Unsplash.com

Jak zostać rodziną zastępczą?

Rodzina zastępcza jest formą opieki zastępczej. Opiera się na modelu wychowania rodzinnego dla niepełnoletnich dzieci oraz młodzieży, których rodzice są pozbawieni praw rodzicielskich, bądź nie są zdolni do opieki nad nimi. Zadaniem rodziny zastępczej jest wychowywanie i opieka nad podopiecznymi. Z założenia ma ona trwać do czasu, kiedy rodzice prawni stworzą odpowiednie warunki dla swoich dzieci i będą mogli znów je wychowywać, jednak praktyka pokazuje, że większość dzieci zostaje w rodzinie zastępczej aż do ukończenia 18. roku życia lub usamodzielnienia się.

Rodzinę zastępczą może utworzyć zarówno małżeństwo, jak i osoba samotna. Podstawowym warunkiem jej utworzenia jest posiadanie własnego mieszkania lub domu (odpowiednio wyposażonego) oraz stałego źródła utrzymania. Pierwszeństwo w utworzeniu rodziny zastępczej dla danego dziecka mają jego krewni oraz osoby wskazane przez rodziców.

Aby zostać rodziną zastępczą należy ukończyć specjalny kurs. Przeprowadzi go lokalny ośrodek adopcyjno-opiekuńczy.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby zostać rodziną zastępczą?

• mieć stałe miejsce zamieszkania
• nie mieć ograniczonej władzy rodzicielskiej w stosunku dl własnych, naturalnych dzieci
• mieć stałe źródło dochodu
• korzystać z pełni praw obywatelskich i cywilnych
• posiadać zaświadczenie o stanie zdrowia pozwalających na sprawowanie opieki nad dzieckiem
• mieć warunki mieszkaniowe odpowiednie dla dziecka

Prawne aspekty rodziny zastępczej

Pomiędzy rodzicami zastępczymi a dzieckiem nie powstaje więź rodzinno-prawna. Rodzice zastępczy podlegają nadzorowi podczas pełnienia pieczy nad dzieckiem, nie mają pełnej władzy rodzicielskiej i otrzymują środki finansowe na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej. Rodzinę zastępczą ustanawia sąd na wniosek osób chcących ją utworzyć i tylko sąd może ją rozwiązać. Wyróżniamy rodziny zastępcze zawodowe i niezawodowe.

Rodziny zastępcze niezawodowe

Wyróżniamy dwa rodzaje rodzin zastępczych niezawodowych:

• spokrewnione z dzieckiem - czyli utworzone przez jego krewnych np. dziadków, pełnoletnie rodzeństwo. Rodziny spokrewnione nie mogą swojej funkcji pełnić zawodowo. 
• rodziny zastępcze niespokrewnione z dzieckiem – czyli rodziny, w których pokrewieństwo z podopiecznym nie występuje.

Obydwie nie pełnią swojej funkcji zawodowo, więc nie otrzymują z tego tytułu wynagrodzenia. Otrzymują natomiast świadczenia na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Jednym z głównych zadań rodzin zastępczych niezawodowych jest podtrzymywanie więzi emocjonalnej dziecka z jego rodziną biologiczną.

Rodziny zastępcze zawodowe

Do tej grupy należą rodziny zastępcze:

• pogotowia rodzinne,
• pogotowie wielodzietne 
• pogotowie specjalistyczne.

Pogotowie rodzinne zajmuje się opieką zastępczą w wymiarze krótkoterminowym. Zgodnie z ustawą okres ten maksymalnie może trwać do 15. miesięcy. Jest to również czas, podczas którego sytuacja prawna dziecka powinna zostać uregulowana przez sąd. W rodzinie tego typu jednocześnie powinno przebywać nie więcej niż troje dzieci. Osoby pełniące funkcje rodziny zastępczej zawodowej o charakterze pogotowia rodzinnego w odróżnieniu od rodzin niezawodowych otrzymują wynagrodzenie oraz środki na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka.

W wielodzietnej zastępczej rodzinie zawodowej umieszcza się od 3. do 6. dzieci równocześnie, z zastrzeżeniem, że w przypadku licznych rodzeństw liczba dzieci może ulec zwiększeniu, co zostanie odnotowane w indywidualnej umowie. Osoby pełniące funkcje zawodowej wielodzietnej rodziny zastępczej otrzymują wynagrodzenie z tego tytułu oraz środki na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego dziecka.

W rodzinie zastępczej zawodowej specjalistycznej umieszczane są dzieci ze szczególnymi potrzebami opiekuńczymi m.in. dzieci z niedostosowaniem społecznym, z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagające szczególnej opieki i pielęgnacji. W takiej rodzinie maksymalnie może wychowywać się 3. dzieci równocześnie. Również ci rodzice zastępczy otrzymują wynagrodzenie oraz środki na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka.

 Artykuł powstał przy współpracy z Ośrodkiem Adopcyjno-Opiekuńczym
Stowarzyszenia Rodzin Katolickich
Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej