Autyzm wczesnodziecięcy – co to jest?

Autyzm wczesnodziecięcy jest zaburzeniem rozwojowym. Jego pierwsze symptomy są zauważalne do około 30. miesiąca życia. Niestety, w dalszym ciągu choroba jest diagnozowana dość późno, dopiero w przedszkolu, a nawet w wieku szkolnym. Tymczasem, im wcześniej podjęta terapia, tym lepiej. Jak rozpoznać autyzm wczesnodziecięcy i co szczególnie powinno zaniepokoić rodziców? Jak rozpoznać autyzm u niemowlaka?

Autyzm wczesnodziecięcy

Czym jest autyzm wczesnodziecięcy?
Jak rozpoznać autyzm wczesnodziecięcy?
Jak rozpoznać autyzm u niemowlaka?

Czym jest autyzm wczesnodziecięcy?

Termin „autyzm” pochodzi od greckiego słowa „autos”, które oznacza „sam”. Autyzm wczesnodziecięcy należy do całościowych zaburzeń rozwoju i zdecydowanie częściej dotyka chłopców. Wciąż nie odnaleziono konkretnej przyczyny choroby, a wśród badaczy dominuje stanowisko, że na zachorowanie wpływa wiele czynników. Prawdopodobnie duży udział mają uwarunkowania genetyczne. Nie bez znaczenia pozostają również nieprawidłowości w obrębie układu nerwowego dziecka, między innymi zakłócenia w badaniu EEG czy w wykształcaniu w komórkach nerwowych osłonek mielinowych. Wśród innych przyczyn wskazuje się na komplikacje i zaburzenia zdrowotne podczas ciąży i porodu, cukrzycę ciążową i niedotlenienie okołoporodowe. Niemniej można powiedzieć, że do autyzmu doprowadza szereg współdziałających zaburzeń.

Jak rozpoznać autyzm wczesnodziecięcy?

Najbardziej widocznym objawem są trudności w kontaktach z otoczeniem. Dzieci z autyzmem zwykle nie nawiązują i nie podtrzymują kontaktu wzrokowego, także ze swoimi rodzicami. Pojawia się bardzo duży problem z wyrażaniem emocji, z rozumieniem emocji innych osób czy z nawiązywaniem relacji. Można zauważyć, że dziecko z autyzmem nie wykazuje chęci do pokazywania swoich prac, wytworów, zabawek. Ponadto, w przypadku autyzmu wczesnodziecięcego pojawiają się zaburzenia języka i mowy, między innymi opóźniony rozwój mowy, a także problemy z zabawą.

W wielu przypadkach dziecko w ogóle nie mówi lub posługuje się nietypową, znacznie ograniczoną mową. Zdarza się, że dziecko z autyzmem wczesnodziecięcym tworzy własny system gestów, którym się posługuje lub mówi o sobie w trzeciej osobie. Natomiast w aktywności podejmowanej przez dziecko często pojawiają się zachowania stereotypowe, między innymi szczególne zainteresowanie jedną zabawką, czynnością, długotrwałe powtarzanie jej. Zauważyć można również ruchy stereotypowe, na przykład kręcenie się w kółko, stukanie przedmiotami, klaskanie. Silna potrzeby utrzymywania powtarzalności i rutyny jest także widoczna, gdy konieczna jest zmiana harmonogramu dnia lub pojawia się nieprzewidziana aktywność, na przykład zamiana pory posiłku i pory spaceru. Dziecko reaguje wtedy niepokojem, pobudzeniem, a nawet agresją. To, na co rodzice i opiekunowie powinni zwrócić szczególną uwagę, dotyczy nadmiernej pobudliwości, zaburzeń lękowych oraz tendencji do zachowań autoagresywnych.

Jak rozpoznać autyzm u niemowlaka?

Mimo że autyzm jest trudny do zdiagnozowania u maleńkich dzieci, można wyróżnić kilka objawów sugerujących autyzm wczesnodziecięcy u niemowlaka:

brak kontaktu wzrokowego, brak podążania wzrokiem za osobami, zabawkami, otoczeniem;

brak reakcji na obecność, a nawet na głos rodzica, opiekuna bądź innej osoby;

brak uśmiechu;

nienaturalnie spokojne zachowanie, bierność, wręcz apatia, brak reakcji na stymulację, ale również zachowanie przeciwstawne – nadmierna aktywność;

opóźnienie gaworzenia;

znaczące opóźnienie rozwoju motorycznego, brak osiągania lub bardzo późne przewracanie się na plecy czy raczkowanie;

powtarzalność zachowań, między innymi usztywnianie dłoni, ramion, nóg, a także nietypowe ruchy ciała, na przykład specyficzne obracanie dłoni;

brak naśladowania innych w zachowaniu – dziecko nie naśladuje ruchów innych osób i dźwięków z otoczenia, nie powtarza dźwięków, nie reaguje na dźwięki, uśmiechy, grymasy, nie wymienia spojrzeń z innymi;

niechęć do dotyku;

brak reakcji na imię – czasami nasuwające wątpliwości co do poziomu słyszenia;

odmawianie jedzenia.

Częstość diagnozy autyzmu jest coraz większa, jednak nadal wiele dzieci trafia do specjalistów zbyt późno. Trzeba mieć świadomość, że mimo iż autyzm nie jest uleczalny, wcześniej podjęta terapia może być bardziej efektywna. Dlatego tak ważna jest obserwacja dziecka, monitorowanie jego rozwoju i konsultacja z lekarzem w przypadku pojawienia się niepokojących objawów.

Wszystkie zachowania, których rozpoznanie jest podstawą diagnozy autyzmu wczesnodziecięcego, rozwijają się do czasu ukończenia przez dziecko trzeciego roku życia. Jeśli zachowania ujawnią się później, prawdopodobna diagnoza będzie dotyczyć autyzmu atypowego.

Zdjęcie: Envato Elements