Zapalenie ucha

Zapalenie ucha środkowego to proces zapalny, który obejmuje błonę śluzową i struktury ucha środkowego. Zapalenie często rozwija się u małych dzieci, szczególnie pomiędzy 6 a 18 miesiącem życia. W późniejszym okresie wraz z rozwijaniem się dziecka, możliwość zachorowania na ucho jest dużo mniejsza. Wpływ na to ma odmienna budowa i czynność trąbki słuchowej (która łączy część nosową gardła i ucho środkowe). U mniejszych dzieci często występuje również przerost migdałka gardłowego oraz ogólnie nawracające infekcje dróg oddechowych, co także przyczynia się do zapalenia ucha. Innymi czynnikami, które mogą powodować zaburzenia odporności to: alergia, zespół Downa czy zaburzenia kształtu twarzoczaszki. 

Na zapalenie ucha zapada aż 95% dzieci przed upływem 7 roku życia, a u wielu z nich choroba występuje kilkukrotnie. Częste infekcje spowodowane są przede wszystkim budową dziecięcego ucha. Maluchy mają bowiem krótszą i szerszą trąbkę słuchową, co w znacznym stopniu sprzyja chorobom. Większość zapaleń ma charakter mieszany – wirusowo-bakteryjny. Rzadko przyczyną jest wyłącznie wirus lub bakteria. Bakterie najczęściej wcześniej żyją w części nosowej gardła i następnie przechodzą na ucho. 

Budowa ucha:

Jak objawia się zapalenie?

Najczęściej początkowo dochodzi do nieżytu nosa i infekcji górnych dróg oddechowych. Dopiero wtedy pojawia się ból ucha, który może być jedno lub obustronny (warto zaznaczyć, że brak bólu ucha nie wyklucza zapalenia). Ból najczęściej jest silny, tętniący, zwykle rozpoczyna się w nocy. Towarzyszy mu uczucie pełności w uchu, czasem upośledzenie słuchu. Niekiedy może występować gorączka, choć nie częściej niż u 1/3 młodych pacjentów. Należy pamiętać, że te objawy są bardziej wyraźne u dzieci starszych, które potrafią sygnalizować i wskazać gdzie odczuwają ból. U niemowląt bardziej nasilone są objawy ogólne takie jak: płacz, zaburzenia snu, gorączka czy wymioty, co niestety utrudnia rozpoznanie choroby.

Poniższe objawy mogą pomóc ci w zdiagnozowaniu zapalenia ucha:

• ból i pulsowanie w uchu
• niepokój i płacz
• pocieranie główką o poduszkę
• wzmożony płacz przy dotyku małżowiny usznej
• bezsenność
• uczucie ogólnego rozbicia
• wyciek z ucha
• zatkanie ucha
• rozkojarzenie
• wysoka temperatura dochodząca do 40ºC
• katar i kaszel
• wymioty i biegunka
• brak apetytu
• niedosłuch

Mniej więcej w 10% przypadków choroba przebiega bezobjawowo.

Przebieg zapalenia ucha

W przypadku zgłaszania przez dziecko bólu ucha lub podejrzenia wystąpienia wskazujących na ucho dolegliwości, należy zgłosić się do pediatry lub lekarza rodzinnego. Ten, jeśli dysponuje otoskopem, sam postawi rozpoznanie, po obejrzeniu uszu (badanie zaczyna się od ucha zdrowego). Jeśli nie posiada tego sprzętu, należy udać się do laryngologa. Podstawą właściwego rozpoznania jest wywiad i właśnie badanie otoskopowe. W początkowej fazie zapalenia dochodzi do poszerzenia i przekrwienia naczyń wzdłuż rękojeści młoteczka i od obwodu błony bębenkowej. Następnie błona bębenkowa ulega pogrubieniu, z uwagi na występującą pod nią wydzielinę ropną, może jeszcze w późniejszym stadium dojść do perforacji błony i pojawienia się w uchu wycieku. 

Kiedy rozpocząć leczenie?

Zapalenie ucha ma często charakter samo ograniczający się i samoustępujący, dlatego w ciągu pierwszych 24 godzin stosuje się postawę wyczekującą. Polega ona na obserwacji i podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (paracetamol i ibuprofen). Jeśli jednak objawy nie ustępują lub wręcz nasilają się konieczne jest podanie antybiotyku, który dostępny jest wyłącznie na receptę.

Antybiotyk należy podać zawsze jeśli:

• choruje dziecko poniżej 6 miesiąca życia
• pojawia się wysoka gorączka i wymioty
• pojawia się wyciek z ucha
• dziecko ma poniżej 24 miesięcy i zmiany zapalne są obecne w obu uszach
• występują zaburzenia odporności lub nawracające zapalenia uszu. 

Antybiotykiem z wyboru jest amoksycylina (w dużej dawce), dlatego, że jest wrażliwa wobec Streptococcus pneumoniae oraz Haemophilus pneumoniae (bakterie te najczęściej powodują zapalenie ucha środkowego). W przypadku braku skuteczności amoksycyliny można podać cefalosporyny (najczęściej drugiej generacji) lub amoksycylinę z dodatkiem kwasu klawulanowego. W przypadku uczuleń na te antybiotyki lekami z wyboru są makrolidy. W nielicznych przypadkach konieczne jest nacięcie błony bębenkowej, w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Nieskuteczne są leki antyhistaminowe, mukolityki i krople obkurczające błonę śluzową.

Zapalenie ucha środkowego najczęściej leczy się łatwo i nie dochodzi do powikłań. Gorzej wygląda sytuacja, jeśli już wcześniej doszło do perforacji błony bębenkowej, wysięk może się dłużej utrzymywać lub pojawić się może również niedosłuch. W przypadku nawracających zapaleń zaleca się założenie drenów wentylacyjnych oraz usunięcie migdałka gardłowego. Pomocne będzie również szczepienie przeciwko pneumokokom (od niedawna obecne w polskim kalendarzu szczepień). 

Powikłania zapalenia ucha:

Do najczęstszych powikłań należą:

• ostre zapalenie wyrostka sutkowego
• zapalenie opon mózgowych
• ropień zewnątrzoponowy
• zapalenie błędnika
• porażenie nerwu twarzowego.

Zapalenie ucha może nieść za sobą poważne powikłania. Dlatego jeśli zauważysz, że dziecko nie reaguje na wołanie, coraz głośniej włącza radio czy telewizor, nie słyszy co do niego mówisz, skarży się na ból lub zatkanie ucha, jest niespokojne, pociera główką poduszkę lub płacze gdy dotykasz jego małżowiny usznej, koniecznie udaj się do laryngologa lub lekarza pediatry.

Zdjęcie: Fotolia by © Renata Osinska All rights reserved

Grafika:Wikipedia by Anatomy_of_the_Human_Ear.svg: Chittka L, Brockmann derivative work: M.Komorniczak Creative Commons Uznanie autorstwa 2.5.

Autor