Data publikacji:

Kalendarz szczepień dzieci 0–3 lata – co każdy rodzic powinien wiedzieć?

Pierwsze lata życia dziecka to czas intensywnego rozwoju, ale także szczególnej troski o jego zdrowie. Właśnie w tym okresie organizm malucha jest najbardziej narażony na poważne choroby zakaźne. Jednym z najważniejszych elementów profilaktyki zdrowotnej jest realizacja obowiązkowego kalendarza szczepień ochronnych. To harmonogram opracowany przez specjalistów medycznych, który określa, kiedy i przeciwko jakim chorobom należy szczepić dziecko w pierwszych trzech latach życia.
kalendarz szczepień dzieci

Dlaczego szczepienia są tak ważne?

Układ odpornościowy noworodka jest jeszcze niedojrzały. W pierwszych miesiącach życia dziecko korzysta z odporności biernej, czyli przeciwciał przekazanych przez mamę w czasie ciąży i – jeśli jest karmione piersią – również w mleku matki. Jednak ta ochrona szybko słabnie. Dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej rozpocząć aktywne budowanie odporności dziecka poprzez szczepienia. Chronią one nie tylko przed chorobą, ale również przed groźnymi powikłaniami, które mogą zaważyć na całym życiu dziecka.

Jak wygląda kalendarz szczepień w Polsce?

W Polsce kalendarz szczepień ustalany jest przez Głównego Inspektora Sanitarnego i aktualizowany co roku. Wśród szczepień obowiązkowych znajdują się te finansowane przez państwo, natomiast szczepienia zalecane są odpłatne, ale również rekomendowane przez lekarzy.
Już w pierwszej dobie życia dziecko otrzymuje szczepienie przeciwko gruźlicy (BCG) oraz pierwszą dawkę szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B). Kolejne miesiące życia to intensywny czas szczepień, w którym podawane są szczepionki chroniące przed takimi chorobami jak błonica, tężec, krztusiec, polio, Hib (Haemophilus influenzae typu b), pneumokoki czy rotawirusy.
W drugim miesiącu życia (między 6. a 8. tygodniem) dziecko otrzymuje pierwsze dawki szczepień skojarzonych, czyli tzw. „5 w 1” lub „6 w 1” – w zależności od wybranego preparatu. Szczepionki te zawierają jednocześnie ochronę przed kilkoma chorobami, dzięki czemu zmniejsza się liczba wkłuć, a jednocześnie zapewnia kompleksową ochronę. Do szczepień obowiązkowych w tym wieku należy też szczepienie przeciwko pneumokokom oraz kontynuacja szczepienia przeciw WZW B. Malucha można też szczepić oddzielnie każdą ze szczepionek.
W trzecim, czwartym i piątym miesiącu życia przewidziane są kolejne dawki szczepień. Warto wiedzieć, że w tym okresie podawane są także szczepienia przeciwko rotawirusom – są one szczególnie zalecane, ponieważ infekcje rotawirusowe mogą u niemowląt prowadzić do ciężkich odwodnień wymagających hospitalizacji.

Szczepienia po pierwszym roku życia

Po ukończeniu 12. miesiąca życia dzieci otrzymują szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) oraz kolejną dawkę szczepienia przeciw pneumokokom. To ważny etap, ponieważ choroby takie jak odra, mimo że przez wiele lat były niemal niewidoczne dzięki wysokiemu poziomowi zaszczepienia społeczeństwa, zaczęły wracać w związku ze wzrostem liczby niezaszczepionych dzieci.
W 16.–18. miesiącu życia podawane są dawki przypominające szczepień przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio i Hib. To tzw. dawki utrwalające, które wzmacniają ochronę uzyskaną w niemowlęctwie. Ostatnim etapem w omawianym przedziale wiekowym jest druga dawka szczepienia MMR, podawana w okolicy 6. roku życia, ale warto o niej pamiętać już wcześniej, planując przyszłość szczepień dziecka.

Czy szczepienia są bezpieczne?

To pytanie zadaje sobie wielu rodziców. Warto wiedzieć, że szczepionki stosowane w Polsce są dokładnie przebadane pod kątem skuteczności i bezpieczeństwa. Ich podanie może wywołać łagodne działania niepożądane, takie jak ból w miejscu wkłucia, niewielka gorączka czy rozdrażnienie – są to naturalne reakcje organizmu, który uczy się rozpoznawać i zwalczać patogeny. Poważne działania niepożądane są niezwykle rzadkie i zdecydowanie mniej groźne niż same choroby, przed którymi szczepienia chronią.

Jak przygotować dziecko do szczepienia?

Dobre przygotowanie do szczepienia pomaga zredukować stres zarówno u dziecka, jak i u rodzica. Przede wszystkim dziecko powinno być zdrowe – bez gorączki, infekcji czy osłabienia. Lekarz zawsze przeprowadza wywiad i badanie, aby ocenić, czy szczepienie może być wykonane bezpiecznie.
U najmłodszych dzieci ważna jest bliskość rodzica – maluch wyczuwa emocje, dlatego warto zachować spokój. Przydatne może być karmienie piersią przed lub po szczepieniu, a także przyniesienie ulubionej zabawki. Starszym dzieciom warto wyjaśnić, co je czeka – uczciwie, ale spokojnie: „może trochę ukłuć, ale to trwa chwilkę i chroni przed chorobami”.
Dobrze sprawdzają się też proste pytania, które dają dziecku poczucie wpływu, np. „chcesz usiąść u mamy czy u taty?”. Warto ubrać dziecko w coś wygodnego, co łatwo zdjąć, by nie przedłużać wizyty.
Po szczepieniu warto zapewnić dziecku czułość, odpoczynek i obserwować jego samopoczucie. Niewielka gorączka czy rozdrażnienie są naturalną reakcją, ale przy utrzymujących się objawach warto skonsultować się z lekarzem.

Szczepienia to inwestycja w zdrowie

Choć harmonogram szczepień w pierwszych trzech latach życia może wydawać się intensywny, jego celem jest zapewnienie maksymalnej ochrony w czasie, gdy dziecko jest najbardziej podatne na groźne zakażenia. Dzięki szczepieniom wielu chorób, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu zbierały śmiertelne żniwo, dziś praktycznie nie spotykamy. To najlepszy dowód na skuteczność tej formy profilaktyki.
Dobrze poinformowani i świadomi rodzice mają realny wpływ na zdrowie swoich dzieci. Regularne szczepienia to nie tylko obowiązek wynikający z prawa, ale przede wszystkim akt troski o bezpieczeństwo i przyszłość malucha.
Zdjęcie: Envato Elements
Autor: Anna Mlonka