Zaburzenia integracji sensorycznej. Jakie objawy? Jak przebiega terapia?

Integracja sensoryczna kształtuje się od pierwszego dnia życia dziecka do około 7. roku życia. Niestety dość często zdarza się, że proces ten przebiega nieprawidłowo, co prowadzi do wystąpienia u dziecka pewnych charakterystycznych symptomów. Sprawdź, czym dokładnie objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej i jak się je leczy.

Polecamy: Integracja sensoryczna - jak wspierać jej rozwój u dziecka?

Integracja sensoryczna – co to jest?

Integracja sensoryczna (SI), która rozwija się przez siedem pierwszych lat życia dziecka, to inaczej właściwa organizacja bodźców, które ludzki organizm odbiera poprzez receptory zmysłów. Innymi słowy – o dobrze rozwiniętej integracji sensorycznej mówi się wtedy, kiedy dziecko dobrze rozumie napływające bodźce i właściwie je interpretuje, dzięki czemu rozumie otaczający je świat i czuje się w nim swobodnie.

Na czym polegają zaburzenia integracji sensorycznej?

Zaburzenia integracji sensorycznej to różnego rodzaju nieprawidłowości, które prowadzą do tego, że dziecko nie odbiera bodźców w prawidłowy sposób. W efekcie te, które nie powinny budzić jego specjalnych reakcji (np. dźwięk pracującego odkurzacza) wydają mu się bardzo intensywne. Może być również odwrotnie – bodźce, które powinny skłonić dziecko do pewnych reakcji (duża wysokość, nacisk, ból), zdają się nie robić na nim wrażenia.

Nieprawidłowo ukształtowana integracja sensoryczna bardzo utrudnia dziecku funkcjonowanie w świecie. Może być ono obiektem drwin, mieć kłopoty z wchodzeniem w relacje z rówieśnikami (bywa odrzucane np. z uwagi na niechęć do niektórych wspólnych zabaw), cierpieć w efekcie nadmiernego przeżywania bodźców albo wręcz odwrotnie – narażać się na kłopoty z uwagi na ciągłe poszukiwanie nowych, silnych bodźców.

Przeczytaj także: 5 umiejętności, które przygotują dziecko do dorosłości

Zaburzenia SI – przyczyny

Naukowcom nie udało się do tej pory ustalić jednej przyczyny powstawania nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców. Znane są natomiast związane z nimi czynniki ryzyka. Precyzując, zaburzenia integracji sensorycznej częściej występują u dzieci, u których diagnozuje się:

autyzm,
upośledzenie umysłowe,
ADHD,
FAS (zespół alkoholowy),
porażenie mózgowy,
zespół Downa.

Ponadto wiadomo, że zaburzenia SI częściej występują u dzieci, które urodziły się przedwcześnie, a także u tych, których matki paliły w ciąży papierosy, spożywały alkohol, zażywały środki psychoaktywne albo niektóre leki. Ponadto do czynników ryzyka należy przyjście na świat drogą cesarskiego cięcia, długa hospitalizacja, doświadczanie przemocy (fizycznej lub psychicznej) oraz obciążenie genetyczne.

Zaburzenia SI – objawy

Zaburzenia sensoryczne u dzieci dzieli się na trzy rodzaje – są to zaburzenia modulacji (sposobu odbioru bodźców przez dziecko), zaburzenia różnicowania (odróżniania) bodźców oraz zaburzenia na tle motorycznym. Każda z tych nieprawidłowości inaczej się objawia.

Zaburzenia modulacji

Zaburzenia SI w zakresie modulacji bodźców można podzielić na nadmierne reagowanie na bodźce, ignorowanie wrażeń oraz intensywne poszukiwanie wrażeń (efekt niskiego progu reakcji na bodźce).

Zaburzenia SI u dzieci, które nadmiernie reagują na bodźce, objawiają się niechęcią do bycia dotykanym, głaskanym, tulonym, wysoką drażliwością „ubraniową” (takie dzieci nie tolerują metek i obcisłych ubranek, nie akceptują żadnych plam, nie chcą też nosić nawet odrobinę zmoczonych ubrań – natychmiast żądają, by je przebrać albo same się rozbierają). Dzieci nadreaktywne nie przepadają za aktywnością fizyczną – wszystko jest dla nich zbyt niebezpieczne, zbyt emocjonujące i zbyt ryzykowne. Charakterystyczna jest wyjątkowo duża nietolerancja dźwięków i zapachów, które ogólnie uchodzą za „zwykłe” (dźwięk odkurzacza, zapach truskawek). Ogólnie rzecz biorąc, tego typu zaburzenia integracji sensorycznej sprawiają, że dziecko wydaje się wyjątkowo „delikatne”, wrażliwe, bardzo ostrożne.

Zaburzenia SI u dzieci, które ignorują wrażenia, będą objawiały się obojętnością wobec różnych bodźców. Takie maluchy nie czują, że są brudne (zarówno na twarzy, jak i ubraniach), nie widzą przeszkód, nie zauważają nowości, często się zamyślają. Ignorancja dotyczy również smaków.

Zaburzenia integracji sensorycznej, które sprawiają, że dziecko ciągle poszukuje wrażeń, objawiają się ciągłym „ryzykowaniem”. To maluch, który najwyżej się wspina, bez wahania skacze z dużej wysokości, wszystkiego dotyka, lubi energiczne zabawy (a później takie, które dostarczają adrenaliny). Tę charakterystyczną przypadłość do poszukiwania mocnych bodźców widać również w zakresie jedzenia – dziecko lub próbować nowych, mocno przyprawionych potraw, z chęcią sięgnie po cytrynę czy sól, a nawet… po psią karmę czy piasek.

Zaburzenia SI – dyskryminacja bodźców

Jeśli dziecko dyskryminuje bodźce, to będzie się to objawiało jego niezgrabnością, trudnościami w utrzymywaniu równowagi czy trudnościami w ocenie odpowiedniej siły własnych ruchów.

Zaburzenia integracji sensorycznej – ruchowe

Jeśli występujące u dziecka zaburzenia sensoryczne będą dotyczyły głównie bodźców ruchowych, to będzie się to objawiało problemami z planowaniem działań ruchowych, przyjmowaniem „dziwnych”, nietypowych pozycji, brakiem wykształcania się preferencji jednej ręki, a także trudnościami z rysowaniem i pisaniem.

Zaburzenia integracji sensorycznej: diagnostyka

Wielu rodziców zastanawia się, jak diagnozować zaburzenia sensoryczne u dzieci. Na szczęście proces ten nie jest specjalnie skomplikowany czy wyjątkowo długi. Wystarczy tylko udać się do specjalisty, czyli psychologa dziecięcego albo pedagoga. Wizytę można umówić w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej (wówczas się za nią nie płaci), druga opcja to konsultacja w prywatnym gabinecie.

Terapia integracji sensorycznej

Jeśli specjalista uzna, że terapia integracji sensorycznej jest u danego dziecka jak najbardziej wskazana, zostanie ono skierowane na terapię. Takie zajęcia SI odbywają się zazwyczaj 1-2 razy w tygodniu, trwają około godziny (często zdarza się, że jest to godzina lekcyjna, czyli 45 minut) i zawsze prowadzone są w formie zabawy.

Integracja sensoryczna – ćwiczenia

Profesjonalna terapia integracji sensorycznej zawsze powinna być uzupełniona ćwiczeniami wykonywanymi przez dziecko w domu – oczywiście z rodzicami. Które ćwiczenia sensoryczne są szczególnie polecane? Oto kilka przykładów:

Bieganie po woreczkach z różną zawartością

Bawełniane woreczki należy wypełnić różną zawartością (grochem, kokosem, piórkami, fasolą), a następnie poprosić dziecko, by po nich chodziło i próbowało rozpoznać, po czym stąpa. Takie ćwiczenia SI pozytywnie wpływają na zmysł dotyku i poprawiają działanie układu ruchu.

Worek pełen skarbów

Ciekawe ćwiczenia sensoryczne to również to z użyciem worków, poszewek itd. Mianowicie worek wypełnia się przedmiotami domowego użytku (banan, długopis, widelec), a następnie prosi się dziecko, aby wsunęło rękę do worka i odgadło, co właśnie chwyciło – oczywiście jedynie za pośrednictwem dotyku.

Masaż inaczej

Dobre ćwiczenie to również wykonanie dziecku nietypowego masażu. Zadaniem rodzica jest masowanie pleców dziecka różnymi przedmiotami (kostkami lodu, drewnianą łyżką, piórkiem), a zadaniem malucha – odgadnięcie, czym jest akurat masowane.

Autor: Robert Wojtaś