Wody płodowe - małowodzie

Wody płodowe chronią płód przed wstrząsami i urazami, pozwalają utrzymać w macicy stałą temperaturę i umożliwiają dziecku swobodę ruchu. Stan płynu owodniowego określa kondycję malucha. Na każdym etapie ciąży, jest pewna określona ilość wód płodowych, która uznawana jest za normę. Wszelkie jej przekroczenia, czy to w górę, czy w dół, uznawane są za sytuację nieprawidłową. Dziś przyjrzymy się przypadkowi, gdy płynu owodniowego jest zbyt mało, czyli wtedy, gdy mamy do czynienia z małowodziem. 

Spis treści:

Czym jest płyn owodniowy

Objawy małowodzia

Przyczyny małowodzia

Małowodzie - możliwe powikłania

Sposoby leczenia małowodzia

Czym jest płyn owodniowy

W skład płynu owodniowego wchodzi przede wszystkim woda, stanowi ona 98 procent wód płodowych. Pozostałe 2 procent to białka, tłuszcze, glukoza i hormony. Płyn owodniowy pełni wiele ważnych funkcji - stabilizuje temperaturę w macicy, chroni i amortyzuje, wycisza środowisko, w których przebywa płód. Po 15 tygodniu ciąży dziecko zaczyna połykać i filtrować płyn wydalając dzięki temu mocz. Środowisko w macicy dzięki temu, że jest szczelnie zamknięte jest wolne od bakterii. Środowisko wodne wspomaga również rozwój mięśni płodu.

W przeciwieństwie do sytuacji, gdy wód płodowych jest zbyt dużo (wielowodzie), może ich być po prostu za mało, bo poniżej 500 ml, lub AFI poniżej 5 cm, pomiędzy 32, a 36 tygodniu ciąży. Mówimy wtedy o małowodziu. W skrajnych przypadkach mamy do czynienia z bezwodziem. Jakie są przyczyny tego stanu i jaki jest wpływ niedostatecznej ilości płynu owodniowego na dziecko?

Objawy małowodzia

Teoretycznie, o małowodziu świadczyć może niewielki obwód brzucha w porównaniu do aktualnego wieku ciążowego. Ale tak naprawdę, stwierdzić zbyt małą ilość wód płodowych może jedynie lekarz podczas badania ultrasonograficznego. Jednak, do najczęściej występujących objawów należą:

• wspomniany już niewielki obwód brzucha w porównaniu do wieku ciążowego,
• mały przyrost wagi ciężarnej,
• obfite upławy (szczególnie w przypadku pęknięcia pęcherza płodowego).

Przyczyny małowodzia

Zazwyczaj, z małowodziem mamy do czynienia w trzecim trymestrze ciąży (przy zachowanych błonach płodowych jest to około 3-5% ciąż), choć zdarza się także wcześniej (około 0,2% w drugim trymestrze ciąży).

Do najczęstszych przyczyn małowodzia należą:

• niedrożność dróg wyprowadzających mocz u dziecka w łonie matki,
• wady układu moczowego dziecka, które powodują dysfunkcje czynności nerek,
• pęknięcie pęcherza płodowego i odpłynięcie wód płodowych,
• zaburzenia czynności owodni i łożyska,
• gestoza i nadciśnienie tętnicze u matki
• opóźniony wzrost płodu,
• przenoszenie ciąży.

Ten typ małowodzia, który związany jest z zaburzeniami pracy nerek, zazwyczaj wykrywa się już w drugim trymestrze ciąży, podczas rutynowego badania USG. Natomiast stan wywołany pęknięciem błon płodowych lub opóźnieniem rozwoju wewnątrzmacicznego płodu, zwykle stwierdza się później.

Małowodzie - możliwe powikłania

Potencjalne zagrożenia związane z małowodziem zależą od momentu, w którym je wykryto i od tego jak szybko podjęto kroki, by mu przeciwdziałać. Zbyt mała ilość płynu owodniowego jest mało komfortowa dla dziecka - uniemożliwia mu poruszanie się i hamuje prawidłowy rozwój, gdyż w takim środowisku dziecko jest, niejako, ściśnięte w macicy.

Do najczęstszych powikłań małowodzia należą:

• zahamowanie wzrostu płodu, czyli hipotrofia, skutkująca niską masą urodzeniową,
• niedorozwój niektórych elementów tkanki płucnej (hipoplazja płuc),
• niedotlenienie powodujące wewnątrzmaciczne obumarcie płodu,
• zaburzenia czynności serca płodu, w wyniku ucisku na pępowinę,
• wady układu moczowego,
• deformacje ciała (m.in. płaska twarzoczaszka, przykurcz kolan, łokci, końsko-szpotawe stopy).

UWAGA: u dzieci z ciąży, w której wystąpiło małowodzie, ryzyko wystąpienia wad rozwojowych wynosi 4-7%.

Sposoby leczenia małowodzia

Po pierwsze, ważna jest właściwa diagnoza i określenie przyczyny zmniejszonej ilości płynu owodniowego. W niektórych przypadkach, objawy są niegroźne, a powolny przyrost masy ciała może wynikać z nieodpowiedniej diety przyszłej mamy. Jeśli małowodzie zostaje stwierdzone, lekarz może zalecić wcześniejsze wywołanie porodu (indukcję) lub skierować kobietę na amnioinfuzję, czyli inaczej zabieg uzupełnienia ilości płynu owodniowego. Amnioinfuzję wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, drogą przezbrzuszną, bądź przezszyjkową. W lżejszych przypadkach, amnioinfuzja nie jest konieczna. Czasem wystarczy antybiotykoterapia i/lub zalecenie zwiększenia ilości przyjmowanych płynów przez ciężarną. W niektórych przypadkach, konieczna jest hospitalizacja.

Dobrą wiadomością dla kobiet w ciąży dotkniętych małowodziem jest fakt, że w większości wykrytych i leczonych przypadków (93-96%) nie dochodzi do zaburzeń wzrostu płodu ani innych anomalii. A wszystko kończy się urodzeniem dziecka o prawidłowym wzroście.

Zdjęcie: Fotolia by Monkey Business