Badanie krwi i moczu dziecka - kiedy warto je wykonać?

Autor: Tomasz Nęcki - Lekarz

Jednymi z podstawowych badań laboratoryjnych, które są wykonywane u dzieci, są badania krwi i moczu. Wbrew pozorom te proste analizy pozwalają wykryć wiele różnych patologii, takich jak: niedokrwistość, czy ogólnoustrojowe infekcje. Badań krwi i moczu u dzieci nie wykonuje się jednak „od tak” - jakie powinny wystąpić objawy, aby pomyśleć o konieczności ich zrobienia?

Badanie dziecka, pobieranie krwi, pobieranie krwi u dziecka

Badania kontrolne - jak często należy je wykonywać?

Nie ma jednoznacznych rekomendacji co do tego, z jaką częstością u dzieci powinny być przeprowadzane badania moczu, czy krwi. Jedni specjaliści są zdania, że najlepiej byłoby je wykonywać każdego roku, inni z kolei twierdzą, że wystarczające jest przeprowadzanie takich badań laboratoryjnych co 2-3 lata.

Powyżej mowa jest o wykonywaniu badań moczu i krwi w sytuacji, kiedy dziecko jest zdrowe i wymienione analizy miałyby służyć upewnieniu się, że stan dziecka rzeczywiście nie odbiega od normy. Inaczej jest jednak w sytuacji, kiedy u malucha występują jakieś dolegliwości – celem znalezienia ich przyczyn lekarz może skierować małego pacjenta właśnie na podstawowe badania moczu i krwi. Zanim jednak pediatra wyda skierowanie, rodzic musi najpierw zgłosić się ze swoją pociechą do lekarza – jakie dolegliwości mogą więc stanowić wskazania do wykonania badania moczu i krwi?

Jakie objawy u dziecka powinny nas zainteresować?

Badania laboratoryjne warto wykonać u dziecka, które dotychczas było żywiołowe i pełne energii, a nagle stało się ospałe, blade i zaczęło odczuwać ciągłe zmęczenie – wymienione zjawiska mogą być związane z anemią, którą można potwierdzić lub wykluczyć właśnie dzięki badaniom krwi. Niedokrwistość nie jest jednak jedyną możliwą przyczyną takich problemów – podobne objawy mogą występować u dziecka z niedoczynnością tarczycy. Stan ten również można rozpoznawać dzięki wykonaniu badania krwi.

Dziecku gorączkującemu, trafiającemu do lekarza z kaszlem i innymi objawami infekcji, najprawdopodobniej zostanie wdrożone leczenie bez wykonywania badań laboratoryjnych. Zdarzają się jednak mali pacjenci z nawracającymi, niewyjaśnionymi epizodami gorączkowymi lub z innymi dolegliwościami, które sugerują istnienie u malucha jakiegoś zakażenia, jednakże na samej ich podstawie nie jest możliwe postawienie pewnej diagnozy. W takiej sytuacji pomocne mogą być zarówno badania krwi, jak i badania moczu.

Badania krwi zalecane są u dziecka, które doświadcza znacznej tendencji do pojawiania się siniaków. Potrzeba taka występuje szczególnie wtedy, kiedy sińce na skórze malucha pojawiają się nawet przy bardzo lekkich uderzeniach – takie zjawisko może sugerować istnienie u pacjenta jakichś zaburzeń krzepnięcia krwi, a diagnostyka takowych odbywa się właśnie poprzez analizę składu krwi.

Wymienione powyżej problemy to tylko przykłady sytuacji, w których wskazane jest zgłoszenie się do lekarza i wykonanie u dziecka badań krwi, czy moczu. Ogólnie jednak należy zaznaczyć, że rodzice powinni się konsultować ze specjalistą w każdej sytuacji, kiedy podejrzewają oni istnienie u swojej pociechy jakichś nieprawidłowości – takie proste badania, jak badania krwi i moczu u dziecka, pozwalają rozwiać lub potwierdzić wiele różnych wątpliwości opiekunów.

Badanie krwi - jakie parametry mogą być podczas nich oznaczane?

Do badania krwi u dziecka wystarczające jest pobranie zaledwie kilku-kilkunastu mililitrów tego materiału, a dzięki temu oznaczeniu wykrytych może być wiele różnych nieprawidłowości. W pobranej od dziecka próbce krwi można bowiem oznaczyć:

ilość czerwonych krwinek (pozwala to rozpoznawać niedokrwistość),
poziom hemoglobiny (służący wykrywaniu wspomnianej już wyżej niedokrwistości),
ilość płytek krwi (ich liczba jest szczególnie istotna wtedy, kiedy u dziecka podejrzewane jest występowanie zaburzeń krzepnięcia krwi),
ilość białych krwinek (oznaczenie leukocytów pozwala rozpoznać toczącą się u małego pacjenta infekcję; wyróżnia się kilka klas białych krwinek – kiedy jedne z nich pozostają w normie, inne mogą z kolei być podwyższone – pozwala to na różnicowanie np. zakażeń bakteryjnych od pasożytniczych),
OB (odczyn Biernackiego) czy białko C-reaktywne (CRP): oba parametry stanowią wykładniki stanu zapalnego, ich oznaczanie ma na celu stwierdzanie istnienia infekcji u dzieci,
różne hormony (przede wszystkim istotne jest oznaczanie tyreotropiny, czyli TSH – hormon ten kontroluje czynność tarczycy i jego zbyt niski poziom może być związany z nadczynnością tego gruczołu, a zbyt wysoki z niedoczynnością tarczycy),
poziom glukozy (badanie to jest bardzo ważne, szczególnie u dzieci z nadmierną masą ciała – choć może ciężko niektórym jest w to uwierzyć, to u małych pacjentów również może występować cukrzyca!),
inne parametry, takie jak poziomy poszczególnych lipidów, miano ASO czy hematokryt lub stężenia pierwiastków, np. wapnia, żelaza czy fosforu i wiele innych.

Nie u każdego dziecka, u którego wykonywane są badania krwi, oznaczane są wszystkie z wymienionych parametrów – lekarz dobiera zlecane oznaczenia w zależności od tego, jaki to problem podejrzewa u małego pacjenta. Inne badania zlecone zostaną w przypadku podejrzenia infekcji, a inne w przypadku podejrzewania zaburzeń hormonalnych u dziecka.

Badanie moczu u dziecka - co pozwala wykryć?

Badanie moczu u dziecka, podobnie jak badanie krwi, pozwala wykryć wiele różnych dziecięcych patologii. Podczas badania moczu oznaczane mogą być:

barwa i odczyn moczu,
ciężar właściwy moczu (zbyt niski może świadczyć o zaburzeniach zagęszczenia moczu, które mogą wynikać np. z chorowania przez malca na moczówkę prostą),
glukoza w moczu (w prawidłowych warunkach nie powinno jej być – obecność tego cukru w moczu sugerować może np. cukrzycę),
bakterie w moczu (pomiar przydatny szczególnie przy podejrzewaniu infekcji dróg moczowych u dziecka),
białko w moczu (prawidłowo mocz zawiera niewielkie ilości białka, znaczny wzrost zawartości tej substancji sugerować może istnienie u dziecka zespołu nerczycowego spowodowanego np. kłębuszkowym zapaleniem nerek).

Pobrany od dziecka mocz może zostać przekazany na tzw. posiew – badanie to zlecane jest w sytuacji, kiedy podejrzewane jest istnienia u dziecka infekcji dróg moczowych. Posiew moczu umożliwia stwierdzenie, jaki dokładnie patogen wywołał zakażenie. Oprócz tego możliwe jest wykonanie antybiogramu, czyli badania określającego wrażliwość danej bakterii na antybiotyki – dzięki temu możliwe jest zalecenie dziecku takiego leku, który będzie najbardziej skuteczny na daną infekcję.

Czy trzeba mieć skierowanie od lekarza?

Na badania krwi, czy moczu u dzieci zazwyczaj rodzice otrzymują skierowanie od lekarza (od pediatry czy od lekarza rodzinnego). Możliwe jest również wykonanie takich badań w warunkach prywatnych – cena opisywanych oznaczeń wynosi zwykle kilka-kilkanaście złotych.

W otrzymywanych z laboratorium wynikach zazwyczaj znaleźć można przedziały wartości odpowiadające normom – rodzice łatwo mogą więc sami zauważyć, jakie odchylenia występują u ich dziecka. Podkreślenia wymaga jednak to, aby wyniki zawsze interpretował lekarz – czasami bowiem może się okazać, że rodzice wpadną w niepokój z powodu zawyżonych, czy obniżonych niektórych wskaźników, a tak naprawdę nie będzie powodów do zmartwień. Dodatkowo nie można wnioskować o stanie zdrowie dziecka na podstawie samych badań laboratoryjnych – konieczna jest całościowa ocena stanu dziecka, uwzględniająca również i występujące u dziecka, a zgłaszane przez rodziców, objawy czy też nieprawidłowości, które jest w stanie stwierdzić tylko specjalista.

Zdjęcie: Fotolia.pl

Autor

Tomasz Nęcki - Lekarz

Jestem absolwentem Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Spośród wszystkich medycznych specjalności najbardziej interesują mnie aspekty związane z pediatrią i psychiatrią – planuję specjalizować się w psychiatrii dzieci i młodzieży. Wolne chwile spędzam na czytaniu (nie tylko medycznych pozycji ) oraz staram się jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu – jazda na rowerze czy spacery najlepiej mnie relaksują.