Szmery nad sercem - co oznaczają i kiedy mogą budzić niepokój?

Czasami zdarza się, że podczas badania dziecka lekarz wysłucha szmer nad sercem. Taka wiadomość od razu budzi niepokój rodziców, choć w większości przypadków nie jest ona powodem do obaw.  Najczęściej są to tak zwane szmery niewinne, które nie są wynikiem żadnego schorzenia ani wad genetycznych. W razie wątpliwości lub by ze stu procentową pewnością wykluczyć wadę serca, lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań. Co jako rodzic musimy wiedzieć o szmerach nad sercem i kiedy mówimy o szmerach niewinnych, a kiedy patologicznych?

Lekarz stwierdził szmer nad sercem

Wysłuchanie szmeru nad sercem przez pediatrę kończy się zazwyczaj skierowaniem dziecka do kardiologa dziecięcego, bądź na badanie echokardiograficzne (echo serca). Jeśli dostaliście takie skierowanie, nie oznacza to, że Wasze dziecko jest chore. Jesteście kierowani na dodatkowe badanie aby potwierdzić, że szmer nie jest groźny. Dla rodziców wiadomość o szmerach jest zawsze trudna. Niektórzy wpadają w panikę, często zupełnie niepotrzebnie, gdyż większość to tzw. szmery niewinne (czynnościowe, przygodne) nie stanowiące żadnej patologii, a zatem zupełnie niegroźne. Jak lekarze rozróżniają szmery patologiczne od tych niegroźnych?

Decydujące znaczenie przy rozróżnieniu szmeru patologicznego od niepatologicznego mają:

• czas, jaki upłynął od urodzenia do badania przedmiotowego dziecka,
• warunków, w jakich takie badanie jest przeprowadzone,
• doświadczenia badającego.

Szmer niewinny stwierdza się, gdy serce i naczynia krwionośne są osłuchiwane z niewielkiej odległości lub gdy krew przepływa przez nie z dużą prędkością. Ulegają one nasileniu np. podczas infekcji dróg oddechowych z gorączką (zazwyczaj wtedy wysłuchuje je lekarz). Szmery niewinne często zanikają samoistnie i nie wymagają leczenia.

Skala Levin'a pomocna w ustaleniu szmeru niewinnego

Szmery w sercu są odzwierciedleniem słyszalnego przepływu krwi pomiędzy strukturami serca oraz naczyniami odchodzącymi od serca.

Lekarz wysłuchując szmer powinien zwrócić uwagę na następujące elementy:

• głośność (do tego używa się skali Levine’a – gdzie 1/6 to szmer najcichszy, a 6/6 najgłośniejszy);
• miejsce w którym szmer jest najgłośniejszy,
• umiejscowienie w trakcie pracy serca (skurczowy bądź rozkurczowy).

Szmery niewinne nie powinny głośnością przekraczać 3 pkt w skali Levine'a, powinny charakteryzować się zmiennością głośności w przypadku gorączki, wysiłku, powinny mieć charakter skurczowy i być ograniczone do niewielkiego obszaru.

Skierowanie i co dalej?

Po wykryciu szmeru lekarz zapewne zapyta o występowanie wad serca w rodzinie, a także zmierzy dziecku ciśnienie tętnicze krwi. Najlepiej aby sprawdził je na wszystkich kończynach. Kardiolog w razie potrzeby wykona badanie echokardiograficzne, RTG klatki piersiowej. Przyczyną takiego szmeru niewinnego może być niewielka niedomykalność zastawki trójdzielnej serca lub obecność struny ścięgnistej w lewej komorze serca. Taki stan wymaga jedynie uspokojenia rodziców, nie jest wymagane leczenie farmakologiczne czy zmiana stylu życia.

Gdy szmer nad sercem wykryto zaraz po porodzie

Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy lekarz pediatra lub neonatolog wysłucha u dziecka szmer nad sercem tuż po porodzie. W takim wypadku może wystąpić wrodzona wada serca, która pilnie wymaga dalszej diagnostyki. Zapewne zostanie wykonane w trybie pilnym badanie echokardiograficzne (ECHO). W niektórych przypadkach konieczny może być zabieg kardiochirurgiczny. Duże znaczenie ma tutaj również pulsoksymetryczny test przesiewowy (pomiar saturacji) wykonywany obecnie u wszystkich dzieci na oddziale noworodkowym.

Najczęstszymi wadami wrodzonymi są:

• tetralogia Fallota,
• koartktacja aorty,
• ubytek w przegrodzie międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej
• oraz szereg innych.

Warto zwrócić uwagę, że wrodzone wady serca mogą być manifestacją chorób genetycznych lub innych wad wrodzonych, w których wady serca są tylko składową całego szeregu innych wad dotyczących również innych układów np. pokarmowego, oddechowego itp.

Na co zwracać szczególną uwagę? Po urodzeniu niepokoić mogą takie objawy jak:

• trudności z oddychaniem,
• sinica,
• trudności z karmieniem,
• niewydolność krążenia.

Nie wolno ich bagatelizować. Może się jednak zdarzyć tak, że wady ujawnią się w pierwszych miesiącach życia, a nie zaraz po urodzeniu. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy  zwrócić się do lekarza.

Grypy podwyższonego ryzyka

Zdecydowanie większe ryzyko wystąpienia wad wrodzonych serca występuje u wcześniaków, dzieci, u których w badaniu prenatalnym wykryto jakieś nieprawidłowości, a także u dzieci u których w rodzinie wykryto wady serca.

Podsumowując, szmery nad sercem są dość często wykrywane u dzieci. Na szczęście na ogół nie wymagają leczenia, ale oczywiście nie powinniśmy ich bagatelizować. Czasem może się okazać, że konieczne jest leczenie zachowawcze lub operacyjne.

Przeczytaj również:

Z czym najczęściej przychodzimy do pediatry? >>>

Zdjęcie: Fotolia.pl by Tomasz Trojanowski all rights reserved

Autor