5 etapów rozwoju mowy dziecka

Jako rodzice cieszymy się z pierwszych słów naszych dzieci. Czasami zdarza się jednak tak, że nasz maluch zaczyna wyrazy te wypowiadać później od rówieśników. Zastanawiamy się wówczas, czemu mówienie naszego malucha przyszło tak późno, czy rozwija się prawidłowo. W takich momentach przydaje się znajomość norm rozwojowych mowy.

Etap 1. Komunikat tuż po narodzinach

Bezpośrednio po porodzie dziecko komunikuje się ze światem po raz pierwszy - krzykiem. Pierwsze wytwory dźwiękowe są produkowane bardzo wcześnie, dźwięki wydawane od 3 do 6 miesiąca życia nazywamy głużeniem. Głużenie jest dla dziecka bardzo naturalne, polega na zabawie narządami artykulacyjnymi podobnie jak zabawa nóżkami czy rączkami. Co ważne, głużenie nie jest oparte na słuchu, bo dziecko głużąc nie powtarza zasłyszanych wcześniej dźwięków. Występuje ono także u dzieci głuchych i u nich może przedłużyć się nawet do 18. miesiąca życia.

Etap 2. Pół roku później

Jeśli słuch dziecka jest w pełni sprawny to około 6 miesiąca życia pojawi się gaworzenie. Gaworzenie bardziej przypomina nasze, polskie dźwięki mowy. Jest bardziej świadomą formą wydawania komunikatów do świata zewnętrznego. Warto wiedzieć, że w 9. miesiącu dochodzi do „rewolucji dziewiątego miesiąca”, kiedy to dziecko zaczyna rozumieć, że jest częścią społeczeństwa a raczej, że może kontaktować się z innymi podobnie jak inni z nim samym. Jednocześnie zauważa wtedy intencjonalność swoją i innych. 

Etap 3. Po pierwszym roku życia

Kończąc pierwszy rok życia dziecko wchodzi w okres wyrazu. W tym okresie możemy wymagać od dziecka wypowiadania wszystkich samogłosek oprócz ę i ą. Mówi też takie głoski jak m, n, p, b, t, d, n. Co ciekawe wypowiadanie głoski /m/ jest przedłużeniem czynności ssania i nie wynika z bliskiego kontaktu oraz relacji z matką. Do 18 miesiąca życia dziecko powinno wypowiadać około 50 słów, związanych z jego bliskim otoczeniem. Słowa te niekoniecznie muszą być wypowiadane jako całość, ponieważ dzieci w tym wieku mówią najczęściej początki wyrazów, sylaby, upraszczają grupy spółgłoskowe. W wieku dwóch lat dochodzi do szybkiego rozwoju słownictwa. Może też pojawiać się pierwsza gramatyka i proste, dwu lub trzywyrazowe konstrukcje słowne. Dziecko niekoniecznie będzie wypowiadało się o sobie w 1. osobie a moment, kiedy zacznie to robić jest silnie uzależniony od sposobu w jaki mówi otoczenie. 

Etap 4. Kiedy buzia przestaje się zamykać…

Dziecko w trzecim roku życia wkracza w okres zdania. Wypowiada kolejne głoski, pojawia się szereg ciszący (ś, ź, ć, dź), szumiący (s, z, c, dz), f, w, g, k, h a także samogłoski nosowe- ą i ę. Nasza pociecha ma dobrze wykształcony słuch fonematyczny i może rozróżniać głoski nawet jeśli nie potrafi ich jeszcze poprawnie wymówić (na przykład r wymawiane jeszcze jako [l] lub [j]). W trzecim roku życia wciąż dopuszczalne są ucięcia końcówek wyrazów, uproszczenia grup spółgłoskowych. Zainteresowanie mówieniem jest dość duże i jeśli maluch nie mówi powinno nas to zaniepokoić. Dziecko czteroletnie powinno mieć rozróżniony szereg ciszący i szumiący oraz nie zamieniać głosek między tymi szeregami. Nie wymagajmy od niego wymawiania r, ale powinno poprawnie wymawiać l. 

Etap 5. Mowa w pełni rozwinięta

W piątym roku życia dziecko powinno wymawiać szereg szumiący (sz, ż, cz, dż) oraz r. Może mieć problem z wymawianiem grup spółgłoskowych i upraszczać jednak jego mowa powinna być całkowicie zrozumiała. W szóstym roku życia nasze dziecko powinno wymawiać wszystkie głoski prawidłowo, bez uproszczeń i zamian jednych głosek na inne. 

Najważniejsze o czym rodzice powinni pamiętać, że porównywanie jednego malucha do drugiego nie ma sensu. Normy nie są wyznacznikiem, bo każde dziecko jest inne i indywidualnie się rozwija. Jedne dzieci są bardziej sprawne manualnie, ale słabsze słownikowo. Drugie mają wspaniałą wymowę, ale nie umieją tworzyć zdań tak poprawnych jak rówieśnicy. Możliwe są także sytuacje, że dwulatek mówi bardzo mało, a w wieku trzech lat zaczyna mówić pełnymi zdaniami. Jeśli mamy jakieś wątpliwości czy mowa naszego dziecka rozwija się prawidłowo, skonsultujmy się z logopedą. Zróbmy to także w momencie, kiedy dziecko wychodzi szeroko poza normę rozwojową lub jeśli dziecko mówiło a nagle zaprzestało lub cofnęło się w rozwoju. 

Normy zaczerpnięte z: Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, 1988

Zdjęcia: Pixabay.com