Baza imion
Obliczanie terminu porodu
Kalkulatory
Kalendarz ciąży
Rozwój dziecka
Siatki centylowe
Grupa Facebook
Data modyfikacji:
Laktacja. Jak powstaje mleko?
Autor: Tomasz Nęcki - LekarzJak powstaje mleko? To skomplikowany proces, ale natura opracowała go tak, że mleko pojawia się wtedy, kiedy jest potrzebne i jest go dokładnie tyle, ile dziecko potrzebuje.
fot.Pixabay.com
Struktury produkujące mleko w piersiach
Za powstawanie mleka odpowiedzialne są, obecne w gruczołach piersiowych, pęcherzyki mleczne. Budują je specjalistyczne komórki, nazywane laktocytami – to właśnie one są bezpośrednio odpowiedzialne za produkcję mleka. Z pęcherzykami mlecznymi połączone są liczne przewody wyprowadzające (przewody mleczne). Najdrobniejsze z nich łączą się ze sobą, aż w końcu – na brodawce sutkowej – zauważyć można obecność około 8-10 przewodów wyprowadzających.
Zwykle wypływ mleka z piersi następuje dopiero po porodzie, nie jest jednak tak, że pokarm zaczyna powstawać właśnie dopiero wtedy. Pierwsze zmiany, które mają przygotować piersi do karmienia dziecka, zachodzą już w stosunkowo wczesnych etapach ciąży – mają one bowiem miejsce już w 16. tygodniu ciąży.
Hormony zaangażowane w laktację
Na proces powstawania mleka ma wpływ wiele różnorodnych hormonów. Najważniejsze działania odgrywają w tym przypadku:
- progesteron: jego podwyższone w czasie ciąży stężenia wpływają przede wszystkim na rozwój pęcherzyków mlecznych,
- estrogeny: doprowadzają one do tego, że już w czasie ciąży dochodzi do rozrastania się przewodów wyprowadzających mleko z piersi,
- prolaktyna: u ciężarnej doprowadza ona do rozrostu zarówno pęcherzyków mlecznych, jak i struktur wyprowadzających pokarm. Innym działaniem prolaktyny jest modyfikacja gospodarki lipidowej organizmu – przygotowuje to ciało pacjentki do produkowania mleka.
Dlaczego w ciąży pokarm nie wypływa z piersi?
Część ciężarnych w czasie ciąży zauważa u siebie wycieki białawej treści z sutków, jest jej jednak zwykle niewiele. Skoro pokarm powstaje, to czemu nie wypływa? Otóż tak naprawdę ciąża jest okresem przygotowawczym dla gruczołów piersiowych. Tak jak estrogeny i progesteron wpływają w znaczący sposób na przebudowę gruczołów mlecznych, to jednak ich wysokie stężenia sprawiają, że produkcja mleka jest zahamowana. Już po urodzeniu dochodzi do gwałtownego spadku ilości tychże hormonów w organizmie i wtedy właśnie rozpoczyna się cały proces laktacji.
Etapy laktacji
Cały proces związany z produkowaniem pokarmu kobiecego jest na tyle skomplikowany, że można go podzielić na kilka etapów. Są nimi:
- mammogeneza, czyli tak naprawdę wykształcanie się gruczołów piersiowych: przed okresem dojrzewania w piersiach obecne są zalążki gruczołów mlecznych, które w trakcie dojrzewania – dzięki hormonom takim jak np. estrogeny – zaczynają się m.in. rozgałęziać,
- laktogeneza, czyli proces przygotowujący piersi do produkcji mleka. Wyróżnia się jej dwa etapy: pierwszy to opisane wyżej zmiany, które zachodzą w czasie ciąży. Drugi etap laktogenezy to z kolei czas już po porodzie, kiedy to zaczyna już dochodzić do właściwej syntezy kobiecego pokarmu.
- laktacja, czyli produkowanie i wydzielanie kobiecego mleka,
- inwolucja, czyli faza następująca wtedy, kiedy kobieta przestaje już karmić swoje dziecko piersią. W jej trakcie dochodzi do obumierania komórek gruczołów piersiowych, czego skutkiem jest inwolucja tkanki gruczołowej piersi.
Czynniki regulujące laktację
Po porodzie w powstawanie mleka zaangażowane są przede wszystkim dwa hormony: prolaktyna oraz oksytocyna. Pierwsza z wymienionych substancji wpływa na gruczoły i pęcherzyki mleczne – to właśnie prolaktyna stymuluje je do produkcji pokarmu. Oksytocyna jest z kolei hormonem, który doprowadza do wypływu mleka z kobiecej piersi. Ma ona bowiem zdolność prowokowania do skurczu komórek mięśniowych, które zlokalizowane są w otoczeniu struktur produkujących i wydzielających mleko – dzięki tymże właśnie skurczom mleko może wypływać z gruczołu piersiowego.
O ilości powstającego mleka decyduje… dziecko
Hormony hormonami, ale tak naprawdę o tym, jak dużo pokarmu jest produkowane przez piersi, decyduje samo dziecko. Wydzielanie obu wymienionych wyżej substancji jest bowiem bezpośrednio powiązane ze ssaniem piersi. Zwiększone wydzielanie prolaktyny ma miejsce wtedy, kiedy pierś jest opróżniana. Bodźcem stymulującym wydzielanie oksytocyny jest natomiast drażnienie brodawek sutkowych.
Jeżeli więc dziecko jest odpowiednio często i prawidłowo przystawiane do piersi, to mleka będzie powstawało po prostu tyle, ile maluch będzie potrzebował. Bezzasadne jest np. odkładanie karmienia na później z powodu tego, że mamie wydaje się, że jej pierś nie jest jeszcze odpowiednio pełna.
Istnieje również i odwrotna korelacja. Otóż wtedy, kiedy pierś jest przepełniona z powodu tego, że nie jest opróżniania, produkcja mleka ulega zahamowaniu. Jeżeli taki stan utrzymuje się przez dłuższy czas, to wtedy dochodzi w końcu do wspomnianej wcześniej inwolucji struktur odpowiedzialnych za produkcję mleka – kobieta traci (przynajmniej do czasu kolejnej ciąży i porodu) zdolność do karmienia piersią.
Z czego powstaje kobiece mleko?
Jednym z popularnych mitów jest ten o diecie matki karmiącej, o produktach wzdymających i powodujących kolki. Prawda jest jednak taka, że mleko nie powstaje z tego, co znajduje się w żołądku, a z tego, co zostanie wchłonięte do krwi. Różne składniki odżywcze – m.in. węglowodany, tłuszcze czy aminokwasy – właśnie drogą krwi trafiają do komórek gruczołów mlecznych i to właśnie te strukturą produkują z tych substancji odżywczych mleko. Dlatego, to, co jest ciężkostrawne dla mamy - nie jest ciężkostrawne dla karmionego przez nią dziecka. Jest natomiast możliwa reakcja alergiczna po zjedzeniu przez mamę alergenów, na które uczulone jest dziecko, bo za reakcje uczuleniowe odpowiadają białka zawarte w pożywieniu. W takim przypadku mama w konsultacji z alergologiem stosuje dietę eliminacyjną. Karmienie mlekiem mamy jest najkorzystniejsze dla alergików, istnieją dowody na ti, że mleko mamy zatrzymuje tzw. marsz alergiczny, czyli "pogłębianie" się alergii.
Źródła:
Florea M., Laktacja i karmienie piersią. Przegląd piśmiennictwa, Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 3, 165-170, 2014
Kowalska D., Gruczyńska E., Bryś J., Mleko matki – pierwsza żywność w życiu człowieka, Probl Hig Epidemiol 2015, 96(2): 387-398
https://opentextbc.ca/anatomyandphysiology/chapter/28-6-lactation/
Przeczytaj także:
Jak odstawić dziecko od piersi. Wywiad z Promotorką Karmienia Piersią
Leki antydepresyjne i inne leki psychotropowe a karmienie piersią
Czy to kryzys laktacyjny? Co robić?
Autor
Tomasz Nęcki - Lekarz
Jestem absolwentem Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Spośród wszystkich medycznych specjalności najbardziej interesują mnie aspekty związane z pediatrią i psychiatrią – planuję specjalizować się w psychiatrii dzieci i młodzieży. Wolne chwile spędzam na czytaniu (nie tylko medycznych pozycji ) oraz staram się jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu – jazda na rowerze czy spacery najlepiej mnie relaksują.
Komentarze
21-09-2020
Ocena:
luna_roja
tak! ja też piłam holle! <3
10-01-2020
Ocena:
Marusia
wszyscy zachwalaja ten laktosan a mi pomogla zwykla herbatka ekologiczna z Holle. moze z wzgledu na bio skladniki, moze po prostu sklad jest dobrze dobrany...tak czy inaczej ja bylam bardzo zadowolona.
10-09-2019
Ocena:
Magda
Po lactosanie naprawdę jest lepiej. Wcześniej dziecko było na piersi a mimo to płakało. Patrząc na wagę i długość snu widzę dużą różnicę. Teraz karmienia wyglądają inaczej, nawet przestały mnie boleć sutki. Wysypiam się i jestem spokojniejsza.
30-08-2019
Ocena:
Sandra
Ucieszył mnie ten artykuł, ja również jestem zdania, że organizm wyprodukuje odpowiednią ilość pokarmu dla dziecka. Piję regularnie lactosan i staram się przykładać dziecko naprawdę bardzo często. W zasadzie cały czas jesteśmy razem.
03-10-2018
Ocena:
Justyna Nastały
Bardzo ciekawe i w końcu zrozumiałam o co chodzi z tym przechodzeniem do mleka. Przechodzi to już po strawieniu rozłożone na składniki odżywcze, więc kapusta nie wzdyma dziecka!
29-08-2018
Ocena:
Eliza
Też skorzystałam z jego wsparcie, ponieważ najbardziej mi smakuje. To miła odmiana po bawarkach i innych wynalazkach mojej mamy. Bardzo chciałam karmić swoje dziecko i mimo chwilowych kryzysów laktacyjnych, wszystko ładnie się poukładało.
23-08-2018
Ocena:
Lidka
Karmienie piersią może stworzyć naprawdę dużą więź między matką a dzieckiem. Pamiętam jak przed urodzeniem swojej córeczki mówiłam, że będę karmić butelką. Później wszystko się zmieniło i teraz nie wyobrażam sobie innej metody. Piję regularnie lactosan mama, zawierający słód jęczmienny i staram się jeść zdrowo. To jest z korzyścią dla mnie i mojego dziecka.
Gorset laktacyjny do karmienia. Jak działa i jaki wybrać?
2024-06-27
Korzystanie z laktatora bez użycia rąk? To możliwe. Wystarczy, że zainwestujesz w specjalny gorset do odprowadzania pokarmu, dzięki któremu będziesz mogła w tym czasie robić inne rzeczy – sprzątać czy odpoczywać. Jest bezpieczny i wygodny w użyciu, przez co coraz więcej mam dodaje go na listę rzeczy, których potrzebuje. Jak działa gorset laktacyjny i jaki model wybrać? Zapraszamy do lektury.
Kolektor na mleko. Jak poprawnie używać i co to właściwie jest?
2024-06-24
Jesteś po porodzie? Zainteresuj się kolektorem na mleko, który zdobywa coraz większą popularność wśród mam. To dość tanie i jednocześnie szalenie pomocne rozwiązanie, dzięki któremu będziesz w stanie zbierać i magazynować pokarm, który bez niego mógłby się zmarnować. Co to jest kolektor na mleko i jak go używać? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w tym poradniku.
Rogal czy kura, czyli najlepsze poduszki do karmienia
2024-06-10
Szukasz najlepszej poduszki do karmienia? Zastanawiasz się nad tym, czy rogal, czy kura do karmienia będzie lepsze? Nie wiesz, jak używać poduszki do karmienia? Jeśli choć na jedno pytanie odpowiedziałaś twierdząco – koniecznie przeczytaj nasz artykuł.
Podrażniona brodawka sutkowa. Jak pielęgnować? Jaki balsam?
2024-05-29
Wbrew pozorom podrażnione, pękające, a nawet pogryzione brodawki sutkowe są powszechnym problemem wielu świeżo upieczonych mam. Dla niektórych kobiet problem jest tak dotkliwy, że rezygnują z karmienia. Jak sobie z tym radzić? Przeczytaj nasz przewodnik, w którym podpowiadamy, jak pielęgnować brodawkę sutkową i łagodzić ewentualne podrażnienia i ból.
Przechowywanie mleka matki. Jak to robić?
2024-05-27
Karmienie piersią jest powszechnie uznawane za najlepszy sposób dostarczania niemowlętom niezbędnych składników odżywczych, które wspierają ich rozwój i zdrowie. Nie zawsze jednak mama ma możliwość bezpośrednio karmić piersią swoje maleństwo. Podczas nieobecności rodzicielki, dobrym rozwiązaniem odciąganie mleka. Należy jednak pamiętać o tym, że bardzo ważne jest odpowiednie przechowywanie mleka matki, aby było bezpieczne dla maleństwa i pełne wartości odżywczych. Jak przechowywać mleko matki? Ile może stać odciągnięte mleko? Jak rozmrażać mleko matki? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w dalszej części artykułu.
Jak używać kompresów żelowych na piersi? Które mają dobre opinie?
2024-05-20
Karmienie piersią – choć jest najlepszym sposobem na stworzenie więzi matki z dzieckiem i zapewnienie mu ochrony – bywa także bolesnym doświadczeniem. Podrażnienia, obrzęki czy zatkane przewody pokarmowe są nieprzyjemnymi, ale dość powszechnymi problemami, z którymi borykają się świeżo upieczone mamy. Jak sobie z nimi radzić? Jednym ze sposobów na przyniesienie ulgi są kompresy żelowe na piersi. Podpowiadamy, jak ich używać i które z nich warto kupić.
Czym jest SNS, czyli system wspomagający karmienie piersią?
2024-05-17
Nieważne, jak skrupulatnie zaplanowałaś karmienie maluszka – życie często weryfikuje plany i sprawia, że coś idzie nie tak. Co zrobić w sytuacji, gdy jest to utrudnione lub niemożliwe? Na szczęście współcześnie mamy nie są pozostawione same sobie, a zamiast tego mogą wybierać spośród wielu różnych rozwiązań i pomocy. Wśród nich czeka system wspomagający karmienie piersią, czyli SNS. Co to takiego i jak wygląda karmienie z jego pomocą? Na te i inne pytania odpowiadamy w tym artykule.