Kiedy dziecko powinno mówić "r"

"R" jest najtrudniejszą z polskich głosek. Z tego powodu dzieci zaczynają wymawiać "r" dopiero w okolicach piątych urodzin. Niektóre dzieci wykształcą tę umiejętność wcześniej, jednak to właśnie piąty rok życia uznaje się za moment w życiu dziecka, kiedy to „er” powinno się już pojawić.

fot. Pixabay.com

Wymowa głoski "r" jest trudna

1. R jest głoską, która wymaga pionizacji języka. Zupełnie takiej, jakiej wymagają od nas [l], [sz], [rz], [cz], [dż] i inne, na przykład w sąsiedztwach wymienionych głosek.

Pionizacja języka jest silnie związana z oddychaniem i połykaniem. Dziecko, które oddycha przez usta nie jest w stanie trzymać czubka języka, w pozycji spoczynkowej, w odpowiednim miejscu, czyli przy wałku dziąsłowym. Taki leżący na dnie jamy ustnej język jest na tyle słaby (język jest mięśniem), że nie jest w stanie unieść się i powiedzieć nie tylko r, ale także głosek wyżej wymienionych. Często dochodzi do zamiany [l] na [j] a także do zamiany [r] na [j]. Jeśli nasze dziecko już w okolicach trzecich urodzin zamienia [l] na [j] to pora wybrać się z nim do logopedy.

Analogicznie dzieje się z językiem przyciskanym przez smoczek do dna jamy ustnej. Jeśli dziecko ma pięć lat a przez 3 i pół roku swojego życia chodził ze smoczkiem w buzi, nie możemy oczekiwać, że jego język spionizuje się.

2. R jest drżące. Znaczy to, że oprócz faktu, że czubek języka musi być wysoko, dziecko musi nauczyć się wprawiania czubeczka języka w drgania. Co jest ciekawe, to, że drży właśnie czubek nie oznacza, że reszta języka nie wykonuje pracy. Aby drżeć, cały język musi być napięty. Można to zbadać u siebie, przedłużając r i silnie dotykając boków języka.

Dlaczego dziecko może źle wymawiać "r" - możliwe przyczyny:

1. Krótkie wędzidełko.

Z pewnością odkryjemy je wcześniej- już na etapie, kiedy dziecko powinno mówić l lub sz, rz, cz, dż. Zbyt krótkie wędzidełko jest kolejną przyczyną braku pionizacji języka a dodatkowo ciągnięcia go do dna jamy ustnej i niemożności wprawienia go w drgania.

2. Problemy ze słuchem fonemowym.

Jeśli dziecko wymawia poprawnie l, sz, rz, cz, dż, nie sepleni, a mimo to nie potrafi wymówić r to problem może leżeć w nieumiejętności słuchowego odróżnienia r od [j] lub [l]. W tej sytuacji również zdiagnozuje i podejmie się terapii dziecka logopeda.

3. Dyslalia środowiskowa.

Dziecko może nie mówić [r], ponieważ w swoim domu lub otoczeniu słyszy niepoprawną formę tejże głoski. Dzieje się tak, kiedy jedno z rodziców ma wadę wymowy i może zdarzyć się z każdą głoską.

4. Dwujęzyczność.

Są języki, w których [r] brzmi inaczej niż jest to w języku polskim. Dla przykładu język francuski ma [r], które nazywamy uwularnym i w polskim jest to wadliwa wersja tejże głoski. Dziecko może mówić wadliwą dla polskiego wersję, jeśli nauczy się jej, jako pierwszej lub stwierdzi, że jest ona dla niego łatwiejsza.

Czytaj więcej na temat:

Trzylatek nie mówi, czy to jeszcze norma?

Jak poradzić sobie z jąkaniem u dziecka?

Nieprawidłowa wymowa "r":

1. Mogirotacyzm: czyli opuszczanie głoski. Dziecko powie owe zamiar "rower", "obak" zamiast "robak" i "dut" zamiast drut.
2. Pararotacyzm: czyli zamienianie głoski. Dziecko powie "jowej" lub "lowel" zamiast rower, "jobak" lub "lobak" zamiast robak oraz "djut" lub "dlut" zamiast drut.
3. Rotacyzm właściwy: czyli wymawianie r, ale z innym miejscem artykulacji. Może to być:

• boczne: r mówione jest z drżeniem na boku języka bądź z drżącym czubkiem języka z którejś ze stron buzi. Powoduje drżenie policzka i silne zniekształcenie dźwięku.
• międzyzębowe (międzywargowe): wymawiane jest r drżące, ale czubek języka znajduje się między zębami lub wargami.
• uwularne-języczkowe-francuskie: dziecko drży nie językiem a języczkiem znajdującym się na końcu podniebienia miękkiego
• gardłowe: dziecko tworzy drżenie nie na języku, ale między tylną ścianą gardła środkowego a tyłem języka

Dziecko ma rotacyzm - co robić?

Przede wszystkim wybrać się do logopedy. To on oceni czy problem wynika ze zbyt dużego języka, problemu ze słuchem fonemowym czy z innych przyczyn. Wskaże rodzicom zadania, które mogą wykonywać z dzieckiem i wywoła oraz utrwali prawidłową wersję r. Serdecznie zapraszamy również do innych tekstów, w których opisujemy jak pomóc dziecku spionizować jego język.

Czytaj również:

5 etapów rozwoju mowy dziecka

Krótkie wędzidełko podjęzykowe