Skala Brazeltona. Jak odczytać język niemowląt?

Czy noworodek jest zdrowy, czy nie potrzebuje interwencji zaraz po porodzie? Czy dobrze się rozwija pod względem fizycznym i emocjonalnym? W jaki sposób się z nami komunikuje i co chce nam powiedzieć? Takie pytania zadaje sobie chyba każdy rodzic. W ocenie stopnia rozwoju noworodka pomagają nam odpowiednie skale. Zaraz po porodzie, aby wykluczyć wszelkie nieprawidłowości w stanie fizycznym dziecka, neonatolog bada je starannie, wykorzystując punkty skali Apgar. Nic jednak nie mówi o jego stanie emocjonalnym czy sposobie komunikacji ze światem. Czy również można je ocenić?

Ocenić noworodka po porodzie

Jako mama z pewnością wiesz, czym jest skala Apgar. Tuż po urodzeniu każdy noworodek jest ważony, mierzony, sprawdza się jego parametry życiowe. Jest też badany pod kątem reagowania na bodźce zewnętrzne - na tej podstawie przydziela mu się punkty w skali Apgar - od 1 do 10. Ocena 10 oznacza, że maleństwo jest w świetnym stanie fizycznym. Mało kto jednak wie, że oprócz sprawdzenia fizycznych predyspozycji dziecka, można również zbadać poziom jego rozwoju emocjonalnego, sprawdzić w jaki sposób się z nami komunikuje oraz ocenić indywidualne możliwości dziecka. Taka wiedza jest bezcenna dla rodziców, ponieważ pomaga lepiej poznać noworodka i co najważniejsze zrozumieć jego potrzeby i emocje. Dostrzeżenie potencjału drzemiącego w dzieciach ułatwia właśnie skala Brazeltona.

Skala Brazeltona (zwana również NBAS - ang. Neonatonal Behavioural Assesment Scale, czyli Skala Oceny Zachowania Noworodka) została opublikowana ledwie kilkanaście lat później, niż skala Apgar. Nie jest ona testem noworodka – fachowcy określają ją raczej mianem „narzędzia”, które pomaga zdefiniować stany emocjonalne dziecka.

3 założenia Brazeltona:

Twórca skali NBAS - amerykański pediatra T.Berry Brazelton zauważył że:

1. Nawet noworodek potrafi się komunikować z otoczeniem, a jego zachowanie w pierwszych dniach i tygodniach życia jest jednocześnie jego specyficznym językiem, którym się z nami porozumiewa, a którego rodzice często nie są w stanie właściwie zinterpretować.
2. Każdy noworodek, nawet ten, który wydaje się słaby, ma unikalne uzdolnienia już od pierwszych dni życia.
3. Każdy noworodek reaguje na sygnały płynące z otoczenia i podejmuje próby ich kontrolowania.

Dziecko można ocenić nie tylko na podstawie jego niedyspozycji, lecz także w oparciu o predyspozycje, oraz kanałem, poprzez który dziecko komunikuje się z otoczeniem, jest jego zachowanie.

Jak wygląda badanie metodą NBAS?

Żeby zrozumieć to wszystko, co niemowlę do nas "mówi", trzeba je uważnie obserwować. Badanie z wykorzystaniem metody NBAS powinno zostać przeprowadzone w ciągu kilku dni po narodzinach dziecka, najlepiej do 2-3 tygodni (jednak nie później, niż do drugiego miesiąca jego życia!). Specjalnie przeszkolona osoba ma za zadanie przyjrzeć się zachowaniu maleństwa i na podstawie obserwacji 28 pozycji i 18 odruchów ustalić swoisty "portret" dziecka opisujący jakie ono jest, jakie ma mocne cechy, a które obszary mogą sprawiać mu trudność. Brzmi ciekawie?

Sama obserwacja dziecka trwa ok. 30 minut. Najlepiej, żeby badanie odbywało się to w cichym i spokojnym pomieszczeniu, a dziecko było pomiędzy karmieniami. Zachowanie dziecka analizowane jest w trakcie jego snu, płaczu i czuwania. Specjalista znający metodę obserwuje je wnikliwie, zwraca uwagę na to jak dziecko śpi, co je ze snu wytrąca, czy potrafi zasnąć ponownie. Podczas czuwania zwraca uwagę na reagowanie na bodźce. Do tego celu wykorzystuje takie narzędzia jak dzwonek, latarka, grzechotka i czerwona piłka. Oprócz obserwacji reakcji dziecka na te przedmioty, sprawdza się też, jak reaguje na ludzką twarz i głos. Po zakończeniu badania, w trakcie rozmowy podsumowującej, rodzice uzyskują opis funkcjonowania dziecka oraz wskazówki dotyczące opieki.

Poznaj język niemowląt, czyli co daje obserwacja dziecka

Obserwacja zachowania dziecka na bodźce - zarówno te pozytywne, jak i negatywne - i jego odruchów, pokazuje „umiejętności”, predyspozycje i możliwości malucha. Rodzice mogą się na przykład dowiedzieć:

• że po negatywnej reakcji na któryś z przedmiotów, dziecko potrafi samo się uspokoić (co oszczędzi im niepotrzebnego stresu w przyszłości).
• łatwiej też będzie im rozpoznawać, co dziecko próbuje zakomunikować poprzez płacz - różni się on bowiem w zależności od tego, czy maluszek jest głodny, zły, czy rozdrażniony.
• może się też na przykład okazać, że noworodek potrafi odciąć się od bodźców zakłócających jego sen (to z kolei przejaw tego, że maluch próbuje przejąć kontrolę nad otoczeniem).

NBAS niezastąpione w wielu przypadkach

Wiedza jaką dostają rodzice po przeprowadzonym badaniu NBAS to przede wszystkim doskonała podstawa do tego, by budować pozytywną więź między rodzicami a dzieckiem, zrozumieć niemowlę, rozpoznawać jego preferencje i potrzeby, i nauczyć się na nie sprawnie reagować. Dzięki temu możemy poczuć się nieco pewniej w roli rodzica, szczególnie gdy stajemy się nim po raz pierwszy. Obserwacja noworodka przy pomocy skali Brazeltona odgrywa niezwykle istotną rolę w przypadku dzieci upośledzonych, chorych lub uszkodzonych podczas porodu. Jest też doskonałym narzędziem pomagającym w nawiązaniu kontaktu z dzieckiem matkom wcześniaków, matkom mającym problemy z zaakceptowaniem dziecka czy cierpiących na depresją poporodową.

Na dzień dzisiejszy wciąż niewiele jest osób zajmujących się badaniem NBAS, jednak  temat staje się coraz bardziej popularny. Centrum Zdrowia Dziecka organizuje szkolenia dla lekarzy i położnych zainteresowanych tą metodą. Informacje o specjalistach w pobliżu uzyskasz w swojej poradni rejonowej, możesz też poszukać ich w sieci. Sporo jest to możliwe, to może warto dowiedzieć się, jakie możliwości drzemią w Twoim dziecku? Co o tym sądzicie?

Przeczytaj również:

Dlaczego niemowlak płacze? >>>

Zdjęcie: Pixabay.com CC0

Autor