Zaburzenia psychiczne u dzieci – kiedy potrzebna jest pomoc?

Okres dzieciństwa jest kojarzony jako czas beztroski i bezproblemowy. Taki pogląd stanowi zapewne jedną z przyczyn tego, że niektórzy ludzie myślą, że zaburzenia psychiczne stanowią bolączkę jedynie osób pełnoletnich. Niestety taki obraz jest zdecydowanie niezgodny z rzeczywistością – zaburzenia psychologiczne u dzieci mogą występować tak samo, jak i u osób dorosłych. Niektóre problemy psychiatryczne spotykane u najmłodszych występują również i u dorosłych, inne z kolei są typowe dla młodszej grupy wiekowej. Najgorsze jest jednak to, że problemy z dziećmi, związane z niewłaściwym funkcjonowaniem ich psychiki, stają się coraz częstsze.

Zaburzenia psychologiczne u dzieci – coraz częstszy problem

Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nie napawają optymizmem. Według danych organizacji, zaburzenia psychiczne występują u nawet 10-20% spośród wszystkich dzieci i młodzieży. Dlaczego tak jest – jakie są przyczyny problemów z dziećmi?

Psychiatria jest dość specyficzną dziedziną medycyny, bowiem w jej przypadku dość często trudne jest znalezienie przyczyn chorób do niej zaliczanych. Medycyna wciąż jednak idzie do przodu i dostępnych jest coraz więcej informacji o przyczynach zaburzeń psychologicznych u dzieci. Duże zainteresowanie kierowane jest ku związkowi pomiędzy genami a problemami wychowawczymi: okazuje się bowiem, że zaburzenia psychologiczne obserwowane są częściej u tych dzieci, w których rodzinach ktoś już doświadczał jakichś problemów psychiatrycznych. 

Do problemów wychowawczych doprowadzać mogą jednak nie tylko geny, ale i to, w jaki sposób dziecko funkcjonuje w swoim otoczeniu. Zapewne dość jasne jest to, że dzieci mogą doświadczać problemów psychologicznych wtedy, kiedy są one zaniedbywane, czy maltretowane. Jednak wzbudzi zainteresowanie rodziców to, że doprowadzać do problemów z dziećmi może także... kierowanie ku nim nadmiernej troski i opiekuńczości. 

Jakie są najczęstsze problemy psychiatryczne u dzieci?

Liczba możliwych u dzieci zaburzeń psychologicznych jest dość długa – nie bez powodu psychiatria dziecięca stanowi odrębną specjalizację lekarską. Ciężko byłoby wymienić tutaj wszystkie możliwe psychiatryczne problemy z dziećmi, dlatego też wyszczególnione zostaną jednostki najczęściej spotykane i najbardziej typowe dla dzieci, takie jak:

• autyzm,
• zaburzenia zachowania,
• zespół Aspergera,
• problemy z integracją sensoryczną,
• ADHD,
• zaburzenia lękowe (szczególnie w postaci lęku separacyjnego).

U dzieci mogą pojawiać się również i jednostki, które traktowane są raczej jako typowe dla osób dorosłych. Istnieje bowiem możliwość, że dziecko zachoruje na depresję. Co więcej, choć są to sytuacje dość rzadkie, to czasami już kilkulatki cierpią na jedną z najpoważniejszych chorób psychicznych, którą jest schizofrenia.

Problemy z dziećmi, które powinny skłonić do odwiedzenia specjalisty

Najogólniej można powiedzieć, że każdy budzący wątpliwości problem wychowawczy można skonsultować ze specjalistą od ochrony dziecięcej psychiki. Wizyta u psychiatry dziecięcego, czy u psychologa dziecięcego nie zaszkodzi maluchowi, a jednocześnie pozwoli rozwiać lub potwierdzić obawy rodziców.

Problemy psychologiczne mogą wystąpić nawet u kilkulatków. Przykładami dolegliwości, które warto skonsultować ze specjalistą, są:

• znaczna drażliwość dziecka,
• wycofanie z kontaktów z innymi ludźmi (zarówno z rówieśnikami, jak i z rodzicami),
• utrata zainteresowań (np. ulubionymi zabawkami),
• niewyrażanie lub skąpe wyrażanie emocji,
• nienawiązywanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy,
• znaczne problemy z koncentracją, pamięcią i uwagą,
• zachowania agresywne,
• nadpobudliwość psychoruchowa (szczególnie w przypadku, gdy dziecko jest nadpobudliwe w każdym środowisku, zarówno w domu, jak i w szkole),
• nasilony lęk (np. w postaci reagowania wybuchami silnego płaczu w sytuacji, gdy dziecko miałoby choć na chwilę być odseparowane od rodzica),
• nagłe zaprzestanie mówienia.

Do kogo udać się z dzieckiem: do psychologa dziecięcego czy do psychiatry dziecięcego?

Jeżeli rodzic podejrzewa, że jego dziecko doświadcza jakichś problemów psychologicznych, to najistotniejsze jest to, aby w ogóle udać się do specjalisty. Psycholog dziecięcy nierzadko współpracuje z psychiatrą dziecięcym. Pierwszy z wymienionych specjalistów najczęściej prowadzi terapię psychologiczną, drugi może z kolei w razie potrzeby zlecić dziecku odpowiednie leki. 

Dlaczego zaburzeń psychologicznych u dzieci nie wolno bagatelizować?

Problemy z dziećmi można rozwiązywać –  czasami konieczne do tego celu staje się odwiedzenie wspominanych specjalistów. W przypadku zaburzeń psychologicznych u dzieci bardzo istotne jest to, aby potrzebne oddziaływania terapeutyczne były wdrażane jak najszybciej. Zwłoka jest wyjątkowo niekorzystna, im bowiem później zostanie włączone leczenie np. dziecięcej depresji, tym później pojawią się oczekiwane efekty leczenia, a także konieczne może stać się znacznie dłuższe prowadzenie terapii.

Dziecięce problemy psychologiczne najlepiej jest rozwiązywać jak najszybciej również z tego względu, że zbagatelizowanie ich może prowadzić do pojawiania się dość nietypowych objawów u dziecka. Przykładem takiej sytuacji mogą być utrzymujące się bóle głowy, czy bóle brzucha u dziecka. Ich przyczyną mogą być oczywiście schorzenia somatyczne, ale nie tylko – czasami to właśnie nierozwiązane konflikty emocjonalne manifestują się jako dolegliwości cielesne. W takich sytuacjach rodzice, co jest zdecydowanie uzasadnione, mogą się lękać o zdrowie swojej pociechy. Jednocześnie liczne konsultacje (nawet u wielu różnych specjalistów) mogą nie prowadzić do znalezienia jakichkolwiek organicznych przyczyn dręczących dziecko problemów. Odpowiednie wczesne zgłoszenie się czy to do psychologa, czy psychiatry dziecięcego, takowym sytuacjom może po prostu zapobiegać.

Zdjęcie: Fotolia.pl

Autor

Jestem absolwentem Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Spośród wszystkich medycznych specjalności najbardziej interesują mnie aspekty związane z pediatrią i psychiatrią – planuję specjalizować się w psychiatrii dzieci i młodzieży. Wolne chwile spędzam na czytaniu (nie tylko medycznych pozycji ) oraz staram się jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu – jazda na rowerze czy spacery najlepiej mnie relaksują.